1- MİMARİ FOTOGRAFIN AMACI NEDİR?
Mimari fotoğrafın amacı, yapıları değişik amaç ve yaklaşımlar doğrultusunda belli estetik değerlere göre fotoğraf karesine aktarmaktır. Mimari fotoğrafın bir çok amacı olabilir. Bu amaç da, yapının niçin fotoğraflanacağına bağlı olarak değişim gösterir. Bir yapı, birçok nedenle fotoğraflanabilir. Çünkü, bir yapıyı anlatmak için yapılan çekim ile, onun işlevlerini anlatmak için yapılan çekimler birbirinden farklıdır. Dolayısıyla, fotoğrafçının ilk yapacağı çalışma, yapıyı fotoğraflamadan önce konuya nasıl yaklaşacağını saptamasıdır.

Çünkü, mimari fotoğrafta çeşitli yaklaşımlar vardır. Ve titiz bir fotoğrafçı her çekim için uygun olanı bulmalıdır. Anlamlı bir mimari fotoğraf, sadece mimariyi ilginç bir şekilde göstermekle kalmamalı, aynı zamanda mimarinin içerdiği bakış açısını da bir anlamda yansıtmalıdır. Her yapı, yer ve düzen açısından belli bir çözümleme gerektirir. Her mimar, bu sorunu değişik şekilde çözümler.

Dolayısıyla, mimari fotoğrafın esas amacı da bu mimari anlatımın ardındaki belirli sebepleri, fotografik anlamda ifade etmektir. Fotoğrafçı, bir mimarın yapı yoluyla ifade bulan sebep ve bakış açılarını dikkatle inceleyerek belirli işler için gerekli olan şartları analiz edebilir. Böylece fotoğrafçı, bu gereklilikleri önceden tesbit ederek müşterisinin ihtiyaçlarını rahatlıkla karşılıyabilir.

Genel olarak yapılar, aşağıdaki amaçlar doğrultusunda fotoğraflanırlar.

Bir yapı, görünen yönü ile biçimsel bir kompozisyondur. Ve bu yapıyı oluşturan hacimler, kitleler, kitlesel ayrıntılar, pencereler, saçaklar, çıkmalar, bacalar gibi mimari detayları ve bu detayların yapı ile ilişkisini fotoğrafa aktarmak gerekebilir. Aynı zamanda, yapının çevresi de yapıyı değerlendirmede önemli rol oynar. Yapı, değişik coğrafi veya topografik bir ortamda olabilir. Bu durumda, yapıların tiplerinde değişiklikler olur.

Örneğin, karlı bölgelerdeki evlerin çatılarının, kar tutmaması için dik yapılması, az yağış alan yerlerde, yapı damlarının düz yapılması tamamıyla iklimsel koşulların getirdiği bir sonuçtur. Bununla birlikte, ülkemizde sert esen rüzgarlar genellikle kuzeyden geldiği için, bu cepheler hep kapalı tutulmaya, güney yönü ise ışık almak için açık tutulmaya çalışılır.

Bunları, uygun perspektifler ile çekerek çok açık bir şekilde fotoğrafa aktarmak gerekebilir. Yapının hemen hemen bütün özelliklerini aktardığımız böyle bir fotoğrafa bakanlar, yapıyı üç boyutlu olarak görmedikleri halde yapı, hakkında bilgi sahibi olurlar.

1-1.Yapının Çevresi ile Olan ilişkisini Anlatmak İçin
Bazı özel durumlarda fotoğraf, yapıyı oturduğu topografya veya çevresi ile birlikte tanımlamakta, etkin bir rol oynar. Bazen, bir ağaç, bir tarihi eser ya da başka bir yapının bulunduğu ortam, yapı hakkında bilgi verir ve yapıyı tanımlamada yardımcı olur. Böyle durumlarda, fotoğrafçının görevi sadece yapıyı değil, çevresini de iyi etüt ederek birlikte fotoğrafa aktarmaktır. 

Çoğu tarihi bölgelerde yerel yönetimler, yeni yapıların o bölgedeki tarihi yapı karekteristiğine uygun yapılmasını şart koşarlar. Dolayısıyla bu amaçla çekilen fotoğrafların çevre hakkında yeterli bilgi vermesi gerekir. Örnek olarak Zeyrek’te ki Sosyal Sigortalar Kurumu, İstanbul Bölge Müdürlüğü kompleksini gösterebiliriz. AĞA HAN MİMARİ ÖDÜLÜ’ne layık görülen, mimarlığını Sedat Hakkı ELDEM’in yaptığı bu yapı, etrafındaki tarihi dokuya çok iyi uyum sağlamış ve bir mimari bütünlük oluşturmuştur. Böyle bir yapıyı fotoğraflarken, onu etrafındaki tarihi yapılarla birlikte fotoğrafa aktarmak yapının özelliğini iyi anladığımızı gösterir.  

1-2.Yapının Aşamalarını Belgelemek İçin
Bu çalışma, yapının tüm oluşum sürecini belgelemek için yapılır. Çoğunlukla, inşaat firmalarının, yapının aşamasına göre aldıkları hakedişler için çekilir. Çünkü, işveren, inşaatın hangi aşamada olduğu konusunda bilgi sahibi olmak ister ve ona göre ödemede bulunur. 

Bu usul, devlet tarafından yaptırılan yapılarda uygulanır. Yüklenici firma ile, kamu kurumu arasındaki bilgi akışını güçlendirir. Bazen de, fotoğrafçılardan önemli yapıların tüm aşamalarının daha sonra görülmesi amacıyla fotoğrafa aktarılması istenebilir. Ya da, yapının önemli detaylarının fotoğrafa aktarılması istenebilir. Böyle durumlarda, yapıyı tüm oluşumlarıyla birlikte, dört cephesinden ve de yorumsuz olarak belgelemek gerekir. Böylece, geriye dönüp bakıldığında, elimizde o yapıyla ilgili aşamalar ve detaylar, fotoğraf arşivi olarak oluşmuş olur. Bununla birlikte, yapıyı aşamaları ile birlikte inşa halinde fotoğrafa aktarmanın diğer önemli bir görevi de, yapıdaki olası problemlerin, zamanından önce ortaya çıkmasında yardımcı olmasıdır.Bu tür çekimlerde dikkat edilmesi gereken en önemli husus, yapının ilerlemesinin daha rahat izlenebilmesi için, belli bir çekim için saptanan bakış noktasının, sonraki çekimlerde de aynen kullanılmasına mümkün olduğu kadar dikkat etmektir.

Bir yapının, düzenli aralıklarla tekrarlanan aşama çekimleri, mümkünse hep aynı odak uzaklığına sahip objektif ile yapılmalıdır. Çekim noktasının seçimi, önceden dikkatlice düşünülmelidir. inşa edilecek olan yapının, hem ölçülendirilmesi hemde hassas bir şekilde konumlandırılabilmesi için mimar ile bilgi alışverişi yapılmalıdır. Genellikle, şantiyeyi iyi gören yerlerde oldukları ve projenin tamamlanmasına kadar orada kalacakları için, şantiye barakalarından birisinin çatısı, bazen çok iyi bir görüntü alma noktası olabilmektedir. Ayrıca, daha sonra kullanım için tripod ayaklarının kondukları yerleri boya ile işaretlemek de, mümkündür. Bu işlemi yaparken, tripod’un da durumu muhakkak suretle not edilmelidir.

1-3.Proje Öncesinde Veri Toplamak İçin
Bazen nadir de olsa bir yerden diğer bir yere taşınacak veya restorasyonu yapılacak bir yapının, aslına uygun olarak monte edilmesi ya da restorasyonu için de fotoğraf çekimi yapılır. Bu amaçla yapılan çekimlerde, daha sonraki montaj aşamasında yardımcı olması amacıyla yapının sökülen her parçası ve söküldüğü yer numaralandırarak fotoğraflanır.  

1-4.Rölöve için Yapılan Çekimler
Bazen, nadir de olsa bir yerden diğer bir yere taşınacak veya restorasyonu yapılacak bir yapının, aslına uygun olarak monte edilmesi ya da restorasyonu için de fotoğraf çekimi yapılır. Bu amaçla yapılan çekimlerde, daha sonraki montaj aşamasında yardımcı olması amacıyla yapının sökülen her parçası ve söküldüğü yer numaralandırılarak fotoğraflanır.

1-5.Şehirciliği Belgelemek İçin
Çoğunlukla imar planı hazırlanmadan önce, çalışmaya kılavuzluk yapması için, şehrin ya da imar planı yapılacak bölgenin her noktası fotoğrafa aktarılır. Bazen bu fotoğraf çekimlerinin amacı, şehrin doğal veya tarihsel çevreyle birlikte uyumunu ya da uyumsuzluğunu belgelemek, bununla birlikte şehirdeki yapıların olumlu ve olumsuz yönlerini ortaya çıkararak, yerel yönetimlerin tedbir almasını sağlamaktır. Bu yolla şehrin gelişimini incelediği gibi, olumsuzluklara karşı yeni planlamalar da vakit geçirilmeden yapılabilir.

1-6.Arkeolojik Yapıları Ve Kazıları Belgelemek İçin
İnsanlık tarihi boyunca yapılan yapı ve diğer eserleri, daha sonraki kuşaklara aktarmak için, belgelemek gerekir. Çoğunlukla bir arkeolojik sit’in tümünü ve ayrıntılarını veya sadece belli bir yapıyı belgelemek için fotoğrafları çekilir. Bazen de, bir arkeolojik kazının aşamalarını ve bu aşamalarda hangi tarihi eserlerin hangi derinlikte ve hangi noktada ortaya çıkarıldığını, tesbit etmekte kullanılır. Böylece, bu fotoğraflar geriye dönük incelemelerde arkeologa ışık tutar.

 1-7.Doğal Afetlerden Sonra Şehri Belgelemek İçin
Deprem, sel, fırtına gibi doğal afetlerden sonra meydana gelen zararı belgelemek için yapılan çekimlerdir. Özellikle, ülkemizde alt yapının tam olarak oluşmamasından dolayı, büyük zararlarla atlatılan bu oluşumlar sonrası, yapılması gereken çekimlerdir. Bu çekimler, doğa olaylarından sonra, şehirdeki yardım çalışmalarının ve şehrin yeniden inşasının sağlıklı olarak sürdürülebilmesi için de gereklidir. Aynı zamanda yerbilimcilere de bilimsel bağlamda bilgi toplanmış olur.

 1-8.Tanıtım Amacıyla Ve Yapımcı Firma için Yapılan Çekimler
Genellikle, turizm ve tanıtma amacıyla yapılan bu çekimler, yapının hedef kitle tarafından algılanması amacıyla yapılır. Bu çekimlerde, yapı gerek dışarıdan, gerekse içeriden, işverenin isteğine uygun olarak fotoğraflanarak yapının tüm yönleri ile tanıtılması amaçlanır.Eğer yapı bir tatil köyü ise, hedef kitleye dönük olarak tatil köyündeki aktivitelerin yapıldığı mekanlar ve alanlar, spor tesisleri, yüzme havuzları, bar ve diskotek gibi mekanlar hedef kitle için mutlaka fotoğraflanması gereken mekanlardır.

Bazen yapımcı firmalar ya da yapının mimarı bizden yaptıkları yapıların tanıtım için fotoğraflanmasını isteyebilirler. Bu çekimler bir mimari fotoğrafçı için en zor çekimlerden biridir. Çünkü, en yetkin ve en detaylı çalışmayı yapan mimar ya da yapımcı firma için çekim yapılacaktır Mimarın çok uzun uğraşlar vererek ortaya çıkardığı yapıtı, onun için enerji ve zaman açısından çok değerlidir. Gelecekteki müşterilerine göstermek için, bizlerden o yapının tüm işlev ve görevlerini anlatan fotoğraflar isteyebilir. Bu nedenle, fotoğrafçının yapı hakkında mümkün olduğu kadar bilgi toplaması gerekir. Mimar ya da şantiye şefi ile irtibat kurarak, yapının planı üzerinde konuşmak yapıyı fotoğraflarken fayda sağlayacaktır. 

1-9.Mimari Amaçla Çıkan Kitap, Dergi İçin
Mimari amaçla çıkan kitap, dergi ansiklopedi için gerekli olan uygun fotoğrafları elde etmek için kullanılır. Burada dikkat edilmesi gereken en önemli nokta, fotoğrafla birlikte yayınlanacak olan yazının çekimden önce fotoğrafçı tarafından okunması, fotoğrafçının metin hakkında bilgi sahibi olmasıdır. Bununla birlikte, yazıya eklenecek ilüstirasyon varsa bu da fotoğrafçı tarafından görülmelidir. Tamamlanmış metin, fotoğrafçı için bir çekim planı görevi görür ve bu yazı, dergi ya da o yayının fotografik tavrını ortaya koyabilir. İyi bir fotoğrafçı ile iyi bir dergi editörü, bir derginin uzun ömürlü olmasında kilit isimlerdir. Dolayısıyla, bu iki kişinin ortak çalışması, yani bilgilerini birleştirmesi, ortaya iyi fotoğraf ve dolayısıyla iyi bir dergi çıkaracaktır.

1-10.Mimari ile ilgili Görsel Etkinlikler İçin
Mimari ile ya da şehircilikle ilgili yapılacak bir sempozyum, forum veya panel için, bir multivizyon veya dia gösterisi istenebilir. Bu tür çekimleri gerçekleştirirken çekilecek olan dialardan bir senaryo oluşturulması, başka bir deyişle bir fotoğraf cümlesi kurulması unutulmamalıdır. Bu çekimlerden önce, bir senaryo ya da çekim planı yaparak çekime hazırlıklı başlamak, gösterinin başarısını mutlaka artıracaktır. Dolayısıyla, bu amaçla kullanılacak fotoğraflardan bir bütün oluşturulmuş olur.

1-11.Yapının işlevini Anlatmak İçin
Bazı özel durumlarda, yapının işlevini fotoğraf diliyle anlatmak gerekebilir. Özel yapıların, (su kemeri, köprü, tünel, demiryolu geçidi v.b.) işlevlerini anlatmak için, fotoğraftan yararlanılabilir. Yapının neden yapıldığını, hangi işlevlerinin olduğu fotoğraflanabilir. Örneğin, açılıp kapanan bir köprünün bu durumu seri fotoğraflarla saptayarak köprünün işlevi tespit edilebilir. Bu tür çekimlerde de işlevi daha iyi anlatmak için hep aynı açıyı kullanmakta büyük yarar vardır.

1-12.Resmi Evrakta Kullanmak İçin
Fotoğrafçıdan bir yapının tadilatı öncesi fotoğraflanması istenebilir. Gerek yapı sahibi, gerekse işi yapacak mimar tarafından, tadilat öncesi ve sonrası yapıyı kontrol etmek ve özelliklerinin bozulmaması için fotoğraflanması istenebilir. Bu gibi çekimlerde fotoğrafçı, varsa yapının planının isteyerek, bir metod dahilinde yapıyı fotoğraflamalı, eğer yapının planı yok ise, en ince ayrıntılarına kadar yapıyı fotoğrafa aktarmalıdır. Belediyeler ve tapu müdürlükleri yaptıkları işlem sırasında yapının durumunu fotoğraflayıp arşivlerler. Örneğin, iskan izni ve kat mülkiyeti için işlem yapılırken, mutlaka yapının dış fotoğrafları istenir.

Öğr.Gör.Özer KANBUROĞLU
M.Ü.Güzel Sanatlar Fakültesi
FOTOĞRAF BÖLÜMÜ