FOTOGRAFYA

Tarihten Bir Yaprak: Osmanlı İmparatorluğu'nda Fotoğrafçılar İçin Yönerge

İstanbul
Askeri Matbaa
1915

"Aşağıda tam metni verilen “Fotoğrafçılar Hakkında Talimatname”, cepheye gidecek fotoğrafçıların uyması gereken kuralları içermekte olup Osmanlı İmparatorluğu Harbiye Nezareti tarafından hazırlanıp 1915 yılında bastırılmış ve ordu komutanlıklarına uygulanmak üzere gönderilmiştir. . Orjinali Galip Coşkun’un özel arşivinde bulunmaktadır. Ayşen Beyazıt ve Galip Coşkun tarafından orjinal metninden çevirisi yapılmıştır. "

Savaş sırasında ülkenin çeşitli bölümlerinde savaş nedeniyle gerçekleşen olayları fotoğraflamak isteyenler Ordu Komutanlığı’nın aşağıdaki koşullarını kabul etmek zorundadırlar.

Bir makine için en çok iki kişiye izin verilir.
İzin için başvurulduğunda götürülecek makinanın cinsi ve boyutları dilekçede belirtilmelidir. Ayrıca fotoğrafçılar ikişer adet küçük fotoğrafları ve nüfus cüzdanı veya pasaportlarını, Osmanlı Devleti vatandaşı iseler bulundukları yerin yetkili emniyetinden, yabancı uyruklu isele bağlı bulundukları elçilikten birer iyi hal kağıdı vermek zorundadırlar.
Fotoğrafçılar, Osmanlı Devleti içinde bir yardım derneğine bağlı iseler yukarıdaki maddede belirtilen iyi hal kağıdından başka dernek üyesi olduğunu belirten bir belge getirmelidirler. Yabancı dernekler adına başvuran fotoğrafçılar hakkında günün koşullarına göre Ordu Kamutanlığı Haber Alma Şubesi Müdürlüğü genel bir soruşturma yapar.
Ekli belgeler uygun görülür ve onaylanırsa ruhsatname talep edenlere Ordu Komutanlığı Haber Alma Şubesi’nce hazırlanacak ruhsatname başvuranlara verilir. Ruhsatnamesini alan muhabir koluna, beyaz üzerine kırmızı olarak (H.F.) işlenmiş pazubandı bağlar. Bu ruhsatname aşağıda belirtildiği gibi doldurulur.
Makine şubeye getirilir ve resmi mühürle mühürlenir. (Makinenin bozulma olasılığına karşı yedek bir makine götürmek istenirse yedek makinenin de mühürlenmesi zorunludur.) Ne kadar cam film götürülecekse kutularıyla birlikte şubede mühürlenir. Bu mühür fotoğrafçının gideceği Ordu Kurmay Başkanlığı tarafından veya Bölge Komutanlığı tarafından sökülür ve altıncı madde gereğince kendisine verilen ruhsatnameye kaydedilir. Mühürlü kutulardan başka cam ve buna benzer şeyler götürmek izine bağlıdır.

Fotoğrafçıya verilecek ruhsatnameye, makinenin markası, türü ve boyutları, yedek makine oluğ olmadığı, plakların, kutuların sayısı ve bunların şubece hangi tarihte mühürlendiği yazılır.

Fotoğrafçılar cephede en büyük kumandanlık karargahına başvurarak belgelerini ve Ordu Komutanlığı’ndan aldıkları ruhsatnameyi gösterirler. Anılan karargahın kurmay başkanına makine ve diğer malzemeleri göstererek mühürleri açtırırlar. Sonra söz konusu komutandan ikinci bir ruhsatname alırlar.

Bu Karargahtan yanlarına bir subay ve bir astsubay verilir.

Fotoğrafçılar sözkonusu subay veya astsubayın vereceği emre göre hareket etmeye, çekeceği her fotoğrafı onun gözetiminde çekmeye ve görev sırasında yapacakları en küçük harekete varıncaya kadar söz edilen askerlere bildirmeye (ve gönderildikleri karargahın gerekli gördüğü savaş fotoğraflarını çekerek üzretsiz olarak ilgili karargaha vermeye) zorunludurlar.

Plakalar kullanıldıktan sonra ilk karşılaşılan karargaha teslim edilecek ve karargah bu plakları kutuları ile birlikte Ordu Komutanlığı ikinci şubeye (İstihbarat Şubesi) göndereceklerdir. Bu gönderilme işinin tüm sorumluluğu fotoğrafçıların beraberindeki subaya aittir.

Ordu Komutanlığı Haber alma Şubesi Müdüriyeti gönderilen bu gibi camlardan istediklerini istediği şekilde basabilir. Buna karşılık fotoğrafçıya veya fotoğrafçının bağlı bulunduğu şirkete uygun bir miktar para verir. Geri kalan camlardan basımını (çoğaltılmasını ç.n.) uygun gördüklerini fotoğrafçının bağlı bulunduğu şirkete geri verir. Fotoğrafçı kendi adına çalışıyorsa dönüşünde kendisine verir. Hiçbir şekilde baskısını uygun görmediği camları fotoğrafçıya veya bağlı bulunduğu şirkete bilgi verdikten sonra kırdırabilir ve herhangi bir ödeme yapmaz.

Her fotoğrafın sıra numarası, çekildiği tarihi ve yeri ayrıntıları ile belirtilmelidir. Her fotoğrafçı ayrıca bir de liste tutup sıra numarasıyla bunları kaydeder. Yayınlanmasına izin verilen şirkete veya fotoğrafçıya geri verilecek camlardan tabedilen üçer adet fotoğraf Ordu Komutanlığı Haber Alma Şubesine gönderilir.
Ordu Komutanlığı Haber Alma Şubesi Müdürü istediği zaman fotoğrafçı veya şirketlerden yukarıdaki maddede açıklanan fotoğraf camlarını neden belirtmeden geri isteyebilir.
Cephede çekilen fotoğraflardan acil olarak Ordu Komutanlığına gönderilmesi gerektiğinde, fotoğrafçının beraberindeki subay veya astsubayın yardımı ile postalanarak Ordu Komutanlığı Haber Alma Müdürüne haber verilir.

Bu konuda yapılacak harcamalar esasen fotoğrafçıya veya bağlı bulunduğu şirketçe karşılanacak olsa da bu konuda ayrı bir uzlaşma yapılabilir. Bu durumda şirket veya fotoğrafçı ile bir antlaşma imzalanır.

Fotoğrafçı gönderen şirket veya dernek, savaşa göndereceklere kişilerin davranışlarından sorumludurlar.
Fotoğrafçılar döndükleri zaman, döndükleri Ordu Komutanlığı Haber Alma Şubesine bildirmek ve ruhsatname ile pazubandlarını geri vermek zorundadırlar.