Sanat yapma kaygısı taşıyan veya kendi yaklaşımları doğrultusunda içeriğine anlam katmaya / mesaj yüklemeye çalışarak fotoğraf yapmaya çalışan fotoğrafçıların (özellikle de amatörlerin) sıkça başvurdukları oldukça etkili yöntemlerden biridir Kolaj.

Birbirleriyle ilişkisiz gibi görünen , hatta aykırı gibi duran bazı formları bir araya getirip beklenmedik bir espri içine sokarak izleyiciyi şaşırtmak , birbirleriyle iletişim içinde olabilecekken dahi, fiziki veya sosyal koşulların engellediği olağan birliktelikleri sağlayabilmek veya birtakım olağan dışılıkları sunabilmek için kolaj yöntemi fotoğrafçılara geniş olanaklar sağlamaktadır.

Kolaj yaparken, yapılanın kolaj olduğu anlaşılsın istendiğinde, teknik olarak çok özel veya özenli bir çabaya gerek kalmayabilir, Eğer iki ayrı fotoğraftaki (üç, dört veya daha fazla da olabilir ) görüntü kesilip bir araya taşınarak ( bunlardan biri fotoğraf iken, diğeri resim, gazete küpuru veya basılı herhangi bir görüntü olabilir, Hatta doğrudan somut bir nesne bile sunum sırasında kullanılabilir) üst üste -yan yana, birbirlerine yapıştırılarak doğrudan sunuluyorsa, burada çok özel bir çaba, teknik olarak gerekli değildir. Bununla birlikte, bir araya getirilecek materyallerin seçimi konusunda elbetteki özel bir çabanın varlığı hissettirilmelidir, Kolajı yapılan fotoğrafların (ya da diğer nesnelerin) doğrudan sunumu düşünülmüyor ise, yani yapılan birleştirmenin bir röprodüksiyonu alınmak suretiyle tek negatifte veya pozitifte nihai durumu saptanarak , buradan yeni ve tek bir görüntü sunulmak isteniyorsa, teknik olarak özen gösterilmesi gereken en önemli aşama röprodüksiyon aşamasıdır, Röprodüksiyon alınırken (eğer yapay ışık kullanılmıyorsa) çekimi yapılan kolajlanmış materyallere objektifin paralel tutulması, netlemeye dikkat edilmesi ve ışığın homojen olması önem kazanmaktadır.

S/B fotoğraflar kendi aralarında kolajlanabilir, SIB fotoğraflarla Renkli fotoğraflar kolajlanabilir. Renkli fotoğraflar kendi aralarında kolajlanabilir. Ya da fotoğraf dışı materyaller fotoğraflarla kolajlanabilir.

S/B fotoğrafların kendi aralarında kolajlanmaları ve kolaj yapıldıktan sonra elde edilen yeni fotoğrafların kolaj olduğunun anlaşılmaması yahut kolaj izlenimi vermemesi istendiğinde; yoğun emek, dikkat ve özen gereklidir.

Bunun ilk aşaması; kuşku yok ki her fotoğrafın tasarlanması, kurgulanması aşamasıdır. Hatta eskizlerinin yapılması, buna dair notların tutulması, çekimlerin yapılacağı koşulların düşünülmesi ve diğer ayrıntıların belirlenmesidir.

Kolajlanacak fotoğrafların çekimlerinde ince gren (düşük hızlı filmler) kullanmaktan kaçınmak gerekir. 400 asa veya daha yüksek hızda iri grenli filmler kullanılmalıdır.

Çekimler aynı veya benzer ışık koşullarında gerçekleştirilmelidir. Kapalı homojen gün ışığı koşulları özellikle amatörler için en elverişli ışık koşullarıdır.

Kullanılan objektif aynı olmalıdır. Bir fotoğrafta 24 mm. geniş açı bir objektif kullanırken, diğerinde 50 mm. normal bir objektif kullanılmamalıdır. Her ikisinde de 24 mm. veya 50 mm. objektif kullanılmalıdır. Bu tarz çalışmalarda 50 mm. normal bir objektif kullanılması isabetli bir seçim olacaktır. Aksi halde ortaya çıkan nihai fotoğraf bunun bir kolaj çalışması olduğu konusunda ipuçları verecektir. Böyle olması özellikle istenebilir veya bir tercih nedeni olabilir elbetle. Ancak yapılan fotoğrafın kolaj olduğu izlenimini ortadan kaldırmak için de objektif seçimine dikkat edilmesi çok önemlidir.
Çekimler sırasında dikkat edilecek en önemli hususlardan biri de, ayrı ayrı çekimleri yapılacak ve kolajlanacak olan nesne, mekan veya alanların hep aynı düzlemden çekilmesidir. Biri göz düzleminden çekilirken, diğeri aşağıdan yukarı doğru veya yukarıdan aşağı doğru çekilmemelidir.

Çekimler sırasında kısık diyafram kullanılmaya özen gösterilmelidir. Yüksek hızlı ve iri grenli filmler kullanılarak çekilen ve kolaj gerçekleştirildikten sonra yeniden yüksek hızlı bir filmle röprodüksiyonu alınacak olan bu fotoğraflarda belirgin bir şekilde görüntü kayıpları oluşacağından, net alan derinliği yeterli olmayan fotoğraflarda görüntü berraklığındaki kayıplar istenmeyen boyutlara ulaşabilir.

Varsayalım doğa koşullarında çıplak insan fotoğrafı tasarladınız. Ancak doğa koşullarında insansız çok rahat fotoğraf çekebiliyorken, sosyal nedenlerle veya fiziki yetersizlikler nedeniyle doğada çıplak insan fotoğrafları yapma olanağı bulamadınız. Buna karşın iç mekanda , kapalı ortamda ( insanın izlendiği-görüldüğü hissine kapılmadığı koşullarda ) çıplak insan fotoğrafları çekme olanağına sahipsiniz. Bu noktada kolaj çalışması size oldukça geniş bir hareket kabiliyeti sağlayacaktır. Yukarıda irdelenen kriterleri dikkate alarak çıplak insanı iç mekanda, doğal ortamı kendi koşullarında ayrı ayrı çektikten sonra her ikisinin tasarlanmış karelerinin baskılarını yapmalısınız.

Çekimleriniz sırasında; aynı düzlemde çekim, iri grenli film kullanımı, aynı objektifin kullanılması, homojen ışık koşullarından yararlanılması, kısık diyafram kullanılması...gibi koşulları unutmamalısınız.

Kolajlanacak fotoğrafların baskılarında, öncelikle tonlamaların eşit olmasına özen gösterilmelidir. Birikoyu bir baskı, diğeri açık bir baskı olursa fotoğrafta kolaj izlenimi olayca belirebilir. O nedenle baskıların tonlarının birbirine çok yakın olması şarttır. Baskının mat kartlara yapılması gerekir. Kullanılacak kartın minimum 3 numara bir kart olması, 4 -5 numara kartların tercih edilmesi daha doğru olacaktır.

Yukarıdaki örnekten yola çıkarak ; sözü edilen doğa fotoğrafının 30x40 baskısını yaptınız. iç mekanda çekimini yaptığınız çıplak insan fotoğrafının baskısını yapıp buna yapıştıracaksınız. iık fotoğrafta bulunan nesnelerin (ağaç-taş-akarsu... vs.) fotoğraftaki hacimleri (büyüklükleri) dikkate alınarak , çıplak insan fotoğrafı yapıştırılacağı yere uygun büyüklükte basılmalı ki bu figür, içinde bulunduğu görüntüdeki diğer nesnelere göre aykırı durmasın, yapay bir sonuca yol açmasın.

Baskılar da birbirine uygun tonlarda ve uygun büyüklüklerde yapıldıktan sonra kesip yapıştırma işlemine geçilecektir. Kesilip yapıştırılacak olan fotoğrafın kesilmesinde bir bistürü' den yararlanılabilir. Kesilen kenarlarda iz bırakılmayacak şekilde kesilmeli ve kesme işi tamamlandıktan sonra kesilen bu bölüm tabanından ayrılmalıdır. (fotoğraf kartını kenarlarından tırnak ucuyla yokladığınızda kolayca alt katmanından ayrılabildiğini göreceksiniz). Tabanından da düzgün bir şekilde ayrılan fotoğraf Japon yapıştırıcı gibi güçlü bir yapıştırıcı ile diğer fotoğrafa yapıştırılacaktır. Yapıştırılan yüzeyin pürüzsüz olmasına dikkat edilmeli, katlanma-kırılma olmamasına özen gösterilmelidir.

Yapıştırma işlemi gerçekleştirildikten sonra, yapıştırılan fotoğrafın kenarları gereğinde rötuşlaşmak suretiyle ( siyah çini mürekkep sulandırılarak istenen tonlara alınabilir ve ince bir fırça kullanılarak rötuş yapılabilir veya bu amaçla üretilmiş olan Tombo ve diğer markalardaki rötüş kalemlerinden yararlanılabilir ) iki fotoğraf arasında belirgin bir iz -çizgi veya ton farkı bırakılmamalıdır. Hatla bu kalemlerle veya fırça ile fotoğrafa kendi çizgilerinizle yeni eklemeler yapabilirsiniz. Bir başka figür oluşturabilir, diğer bir nesneyi çizebilirsiniz. iri grenli filmler ve sert kartlar yardımıyla bu çizimler fotoğrafın içindeki doğal nesnelermiş gibi görüneceklerdir.

Son aşamada, yapılan kolaj çalışmasının röprodüksiyonu alınacaktır. Bu aşamada kullanılacak film minimum 400 asa olmalıdır. 800 asa veya 1600 asa gibi yüksek hızlıfilmler de kullanılabilir. Amaç çıkacak yeni görüntünün bir kolaj uygulaması olduğunun anlaşılmamasıdır. iri grenli filmler baskı sırasında bu amacın gerçekleştirilmesini önemli ölçüde kolaylaştırmaktadır. Röprodüksiyonun, homojen ışık koşullarında ve fotoğraf makinasının objektifi fotoğrafa tam paralel tutulmak suretiyle gerçekleştirilmesi gerekir. fotoğrafın net çekilmesine özen gösterilmelidir.

Çekim işlemi gerçekleştirildikten sonra, film banyosu yapılacaktır. Yeni negatif baskıya hazır hale gelince, filmin iri grenli yapısından maksimum yararlanabilmek için minimum 30 x 40 boyutunda baskı yapılmalıdır. Baskıda kullanılacak kart, mat kart olmalı ve 4 -5 numara kartlar tercih edilmelidir. Sert kart seçilmesinin nedeni de yüksek hızlı filmlerin kullanılmasında olduğu gibi, kolaj izlenimini tamamen ortadan kaldırmak içindir. (fotoğraflar: Amgalan NATSAGDORJ)