FOTOGRAFYA

Ölüm - Çerkes Karadağ

ÖLÜM (*)
Çerkes Karadağ

Fotoğraf Ölümü Kutsarken, Yaşamı da Sorgular!

• Fotoğraf, ölüme karşı nesne üreterek varlık gösterir. Ölüm sondur, orada eski ve yeni bulunmaz! Bu yüzden fotoğraflar, hem ölümlü olmanın belgeleri, hem de var olmanın kanıtlarıdır. Tüm görüntüler, yüzeylerinde bir an’da var edilen gerçeklikleri barındırırlar. Yok olmanın karşısında var olmayı; ölüm karşısında yaşamı, hiçlik karşısında varlığı, soyut şeyler karşısında somut varlıkları temsil ederler. Fotoğraflar ölümü kutsarken, aslında yaşamı sorgular! Bu açıdan baktığımızda, dondurulmuş görüntü bize ölümü anımsatmamalı, bir durumu açıklamamıza yardımcı olmalıdır. Fotoğrafçı, her ortamda ölümü durdurmak ve yok oluşun önüne geçmek amacını göz ardı etmeksizin fotoğraf çekmelidir. Çünkü yok olan kültürler, nesli tükenen canlılar ve giderek kaybolan gelenekler karşısında, her zaman kendisini sorumlu bir kurtarıcı gibi görmelidir. Bu gerçekten yola çıkan duyarlı göz’lerin, yeryüzünde kameralarını yöneltmedikleri yer, neredeyse boş hiçbir alan bırakmamaları sevindiricidir.

• Fotoğrafın varlığını kanıtlayan olguların en başında, onun ölümle olan yakın ilişkisi gelir.

Fotoğrafın ölümle bağıntılı olduğunu öne süren birçok düşünür, bu savlarını, fotoğrafın insan yüzlerini ölmeden çok önce ruhsuz suretlere dönüştürmesine dayandırmaktadır. Gerçekten de, tüm portreler ölü suretlerdir. Ölümü anımsatmakla beraber, her portre -yine de insan yaşamının seçilmiş bir kesitini yansıtarak- bir çelişkiyi ortaya koyar. Fotoğraflar, insan yüzlerini gorüntülerde dondurmak suretiyle, insanları ölmeden çok önce, bizzat ölümün kendisi kadar gerçek kılmıştır. Çekildikten sonra hiçbir değişme şansı olmayan fotoğrafın, sergilediği duygu ve davranışların tümü, aslında artık ölmüş bir yaşam kesitini ortaya koymaktadır. An’ın gerçekliği içinde dondurulan ve hiçbir hayat belirtisi göstermeyen şeyler, görüntüde bize ölümü tüm çıplaklığı ile yansıtırlar. Görüntülerdeki suretler ölümdür. Aslında çekilen tüm suretler ölümdür. Fotoğrafçı, fotoğraflardaki suretlerden hareketle, dolaylı şekillerde bize ölüm ve yaşam karşıtlığını anlatır. Her portre, insanı kendi ölümünün bizzat tanığı yapar. Çünkü hiçbir fotoğraf, üzerine kaydedilmiş olanlara tepki verme yeteneğine sahip değildir. Buna göre, an’ın gerçekliğini ancak, o an’ı elde etmekle programlanmış bir kamera kesinleştirebilir.

Sinema, her sekansta hareketlerin canlılık kazandığı, ses ve müzikle desteklenen ve gerçekliği, büyüleyici devinimle bize sunan bir sanat olarak, en az fotoğraf kadar etkili bir ifade ve iletişim biçimidir. Ölüm duygusu, sinema filmlerinde daha çok dondurulmuş görüntülerle verilir. Oysa fotoğraflar, ölümü, gerçeğin bir kesitini dondurarak gerçekleştirir. Bu bakımdan onu, edilgen niteliklere sahip sanat olarak kabul etmek gerekir. Fotoğrafa dinamizm kazandıran, görüntülerde yansıtılanlar değil, görüntüler karşısında (ölmüş görüntüler) devinim halinde olan kendi bilincimizdir. Bilincimiz, fotoğrafa sahip olmadığı büyük görevler yükleyerek, görünümleri birtakım çağrışımlar yoluyla yeniden yaşama döndürme şansı vermiştir. İşte fotoğraf eleştirisi, bilincimizin dinamik bir ivmeyle durağan görüntülere hayat kazandırmasını sağlamak ve görüntülerileri açıklayıcı göstergeler haline getirmesi için gereklidir.

(*) Çerkes Karadağ, Görme Kültürü, 3. Kitap, Fotoğrafın Derin Anlamı, Ankara / 2004, Sayfa: 159 - 160