Fotoğraf Kağıtları ve Kimyası

Siyah Beyaz Fotoğraf Kartları ve Kart Banyo Kimyası

Fotoğraf Kartları :

Fotoğraf tarihinde Robert CAPA kadar şüphe edilen bir kişi daha vardır; ne enterasandır ki o kişi de Kimyasal Fotoğrafın mucidi sayılan Joseph Nicephore Niepche’tir. “Fotoğraf Şüpheli bir ŞEYDİR!” Niepche, 1816’dan 1827’ye kadar binbir uğraş ile Fotoğraf’ı Litografi’den ayırmaya çalıştı. Başlarda kullandığı Litografi tekniğini bir kenara atarak yeni bir sürece girdi. Bir metal levha üzerine, lavanta esansında eritilmiş vernik yapımında kullanılan Yuda Bütümünü sürdüğünde ilk fotoğraf kartı da ortaya çıkmış oldu.( “hayııır amma yaptın; ilk fotoğraf kartı, aslında Wedgwood tarafından beyaz bir deri üzerine sürülen duyarkatla oldu (1795)”, “hayır;Alois Senefelder’in tesbit ettiği farklı kimyasal tepki veren kireç taşlarının litografide kullanılması ile ilk kart ortaya çıktı.” dediğinizi duyar gibi oluyorum ama ben en başında şüphelidir demiştim.)

Bir metal levha üzerinde ışığa duyarlı malzeme sürülür ve ilk fotoğraf kartımız elimizdedir artık. Bu hadisenin kronolojik akışı: Niepche, Daguerre ile tanışır ve ona tekniği öğretir. Daguerre duyarkartın kimyasını gümüşe çevirir, malzemeyi bakır levhanın üzerine sürer, Talbot gümüş tuzlarını alır bir camın üzerine sürer vs…vs... Fotoğraf tarihini yine fütursuzca tahrip ettikten sonra özetle: Fotoğraf kartı elde etmek için her şeyden önce duyarkatı bir zemin üzerine sürmek gerektiğini söyledim. Ekmeğime fındık ezmesini sürerken kimseyi kızdırmadan hemen konunun özüne döneyim. Malum, tarih tahrif edilirken bunun büyük bir ciddiyetle yapılması gerekmektedir, tahrifatın başarıya ulaşması için.

Fotoğraf Kartının Yapısı:

Fotoğraf kartlarının emülsiyonları yalnızca bir kez ışık geçirdikleri için filmde kullanılan emülsiyonlardan daha incedirler ve pankromatik değillerdir (Özel olarak üretilmiş renkli negatiften S/B baskı yapımında faydalanılan kartlar hariç olmak üzere). Yani her renge kimyasal tepki vermezler.

Genellikle fotoğraf kartlarında kullanılan emülsiyonlar üçe ayrılır ;

1. Klorürlü Kağıtlar
2. Bromürlü Kağıtlar
3. Kloro - Bromürlü Kağıtlar

Klorürlü Kağıtlar: Işığa karşı tepkisi az olan kağıtlardır. Genellikle kontak baskısında kullanılırlar. Çok kısa sürede görüntü geliştirirler.

Bromürlü Kağıtlar: Işığa daha duyarlı kartlardır. Agrandisman baskısı için kullanılırlar. Kırmızı güvenlik ışığı ile çalışılırlar.

Kloro – Bromürlü Kağıtlar: Hem kontak hem de agrandisman baskısında kullanılan kartlardırlar. Işığa klorürlü kağıtlardan daha fazla duyarlıdırlar. Yeşil ya da sarı-turuncu güvenlik ışığı ile çalışılırlar.

Kontrastlıklarına Göre Kağıtlar:

0 – Çok Düşük Kontrast
1 – Düşük Kontrast
2 – Normal
3 – Kontrast
4 – Yüksek Kontrast
5 – Çok Yüksek Kontrast

Değişken Kontrastlı Kartlar:

Bir fotoğrafçının bir kart boyutunda adı geçen numaralandırılmış bütün kontrast grubu kartlarını alması her zaman mümkün olmamaktadır (ekonomik nedenlerle).
Ilford firmasının ilk kez ürettiği değişken kontrastlı kartlarda ise “ Multigrade” duyarkatta 0-5 arasındaki bütün kontrastlık dereceleri bulunmaktadır. Peki, nasıl mümkün olmuştur bu? Şöyle ki; fotoğraf kartında varolan duyarkat yüzeye sadece yeşil ışınlara tepki veren ikinci bir katman eklenmiştir. Bu katmandan, renkli fotoğraf kartlarında olduğu gibi agrandisörün ışık kaynağı önüne konulan filtreler ile ışık üzerinde filtrasyon yapılarak her bir renk değeri ile yeni bir kontrastlık derecesi elde edilebilmektedir. Bu nedenle bu kartların, üretici firmaların özel kontrast filtreleri ile kullanılmaları gerekmektedir. Her markanın kendi filtre seti, kendi kartıyla birlikte kullanıldığında en doğru kontrastlık değerini verecektir.

Bu kartları herhangi bir filtre kullanmadan pozlandırdığınızda elde edeceğiniz kontrastlık dercesi 2’dir, yani “Normal” kontrastlık olacaktır. Bu noktada bir not; 2 numaralı filtre ile bu kartı pozlandırdığınızda çok daha geniş bir ton aralığından faydalanabilirsiniz. Filtre kullanmamanın tek gerekçesi pozlandırma süresini kısaltmak değilse tabii.

Ve geleyim konunun asıl eğlenceli kısmına; kart banyosu esnasında kullanılan kimyasalların formüllerine.

Bu sefer tek tek her aşama için formüller vermektense, farklı kart geliştirme banyosu formüllerini sizlerle paylaşacağım. Gerekçe: Durdurma ve sabitleme aşamalarında kullandığımız banyoların formülleri film kimyasallarındaki formüllerle hemen hemen aynıdır. “Hemen hemen” tanımlamasına gerekçe şu noktada ortaya çıkıyor; sabitleme banyosunu film sabitleme banyosunda verilen karışım oranı olarak kullanmanızda bir sakınca olmamasından. Ancak arzu edenler, film yıkamada verilen banyo formülü ile hazırladıkları banyoyu 1+1 oranında sulandırıp kullanabilirler. Ancak bu karışımı daha sonra sadece kart sabitlemesinde kullanmaları şartı ile.

Kart Geliştirme Banyoları:

Normal Kart Banyosu (1 Litrelik):

Hazırlanışı:
Daha önceden hazırlamış olduğunuz 50 c◦‘lik suya adı geçen diğer kimyasalları sırası ile karıştırın. Bir kimyasal erimeden diğer kimyasalı eritmeyin. Bütün kimyasalları sırası ile erittikten sonra karışıma 500 cc 20 c◦‘lik su ilave edin.
Durdurma banyosu olarak kesinlikle asit bileşikli banyo kullanmayın, doğrudan su ile kartın gelişimini durdurun. Banyo içeriğindeki “sodyum karbonat” ile “asit” birleşince patlamalar meydana gelecek ve bu durum hem karta hem de SİZE zarar verebilir.

Kullanımı:
Hazırlamış olduğunuz banyoyu, ışık geçirmeyen hava almayan bir saklama şişesine doldurun. Bu formülde koruyucu kimyasal az olduğu için hava ile oksitlenmesi çok çabuk olur. Hazırladığınız bu banyo “Stok” olarak tanımlanır. Stok olarak kullanıldığında kısa çalışma süreleri verir ancak stok kullanım, kartın kontrastlığını arttıracaktır. Bu banyoyu 1+1, 1+2, 1+3 oranlarında su ile karıştırıp kullanabilirsiniz. 20 c◦‘de normal kontrast sonuç vermektedir.

Banyo Süresi:
20 c◦’de 1,5 ila 2 dakika arasında görüntü geliştirir.

Bayatlama:
Küvette 24 saat. Ağzı kapalı tam dolu ışık geçirmeyen bir şişede 3 ay. Yarısı dolu şişede ise yalnızca 1 ay saklanabilir. Sonrasında banyoda bozulma meydana gelecektir.

Sıcak Siyah Ton İçin Kart Banyosu (1 Litrelik):

Hazırlanışı :
Daha önceden hazırlamış olduğunuz 50 c◦’lik suya adı geçen diğer kimyasalları sırası ile karıştırın. Bir kimyasal erimeden diğer kimyasalı eritmeyin.
Durdurma banyosu olarak kesinlikle asit bileşikli banyo kullanmayın, doğrudan su ile kartın gelişimini durdurun. Banyo içeriğindeki “sodyum karbonat” ile “asit” birleşince patlamalar meydana gelecek ve bu durum hem karta hem de SİZE zarar verebilir.

Kullanımı:
Hazırlamış olduğunuz banyoyu, ışık görmeyen hava almayan bir saklama şişesine doldurun. Hazırladığınız bu banyo “Stok” olarak tanımlanır. Bu banyoyu stok veya 1+1 oranlarında su ile karıştırıp kullanabilirsiniz. 20 c◦’de kullanınız. Daha yüksek ısılarda banyonun formülünden kaynaklanan çok sert kontrast sonuçlar ortaya çıkacaktır. Bu da görseldeki gölge detaylarının ve siyah içi tonların kaybına neden olacaktır.

Banyo Süresi :
20 c◦’de 2-3 dakika arasında görüntü geliştirir.

Bayatlama:
Bayatlama koşulları diğer formülle aynıdır.

Sephia Ton İçin kart geliştirme Banyosu:

Hazırlanışı :
Daha önceden hazırlamış olduğunuz 50 c◦‘deki suya adı geçen diğer kimyasalları sırası ile karıştırın. Bir kimyasal erimeden diğer kimyasalı eritmeyin.
Durdurma banyosu olarak kesinlikle asit bileşikli banyo kullanmayın, doğrudan su ile kartın gelişimini durdurun. Banyo içeriğindeki “sodyum karbonat” ile “asit” birleşince patlamalar meydana gelecek ve bu durum hem karta hem de SİZE zarar verebilir.

Kullanımı:
Hazırlamış olduğunuz banyoyu, ışık geçirmeyen hava almayan bir saklama şişesine doldurun. Hazırladığınız bu banyo “Stok” olarak tanımlanır. Bu banyoyu stok olarak 20 c◦’de kullanınız. Bu banyo doğrudan sephia banyosu olmayıp sephia tonu veren bir banyodur.

Banyo Süresi :
20 c◦’de 90 saniyede görüntü geliştirir.

Bayatlama:
Bayatlama koşulları diğer formülle aynıdır.

Bu sayıda, kartların kimyasal yapısı ve kart banyosunda kullanılan geliştiricilerin kimyasal formüllerini bir gözden geçirmiş olduk. Bir sonraki sayıya kadar esen kalın efendim…