Fotoğraf ile uğraşanlar hep fotoğraf ile ilgili Türkçe yayın olmadığından şikayet ederler. Belki haklılar ama öte yandan son yıllarda, fotoğrafı konu alan bir çok yayın çıktığını da görüyoruz. Bazıları çeviri olmakla beraber bizim yazarlarımızın kitaplarının sayısı da her geçen gün artmaktadır. Sadece kitap değil fotoğraf albümleri de çok ve sık basılmasa da, satış fiyatları el yakacak kadar pahalı olsa da yine de arada bir bir kaç tane yayımlanmaktadır.

Özellikle fotoğraf eğitimi ile ilgilenenlerin, Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Fotoğraf Bölümünün ders notları yayınlarına bir göz atmalarını öneririm. Prof. Sabit KALFAGİL'in Işık ve Renk, Fotoğrafın Optiği, Prof. Emre DÖLEN'in Fotoğraf Tarihi, Öğr. Gör. Bülent ERUTKU'nun Fotoğraf Akımları ve Kullanılan Teknikler ve Öğr. Gör. Ufuk Murat DUYGUN'un Negatif-Pozitif isimli ders notları bunlardan bir kaçıdır. Kodak firmasının katkıları ile basılan ve sayıları yaklaşık on civarında olan bu yayınlar, özellikle teknik konular ile ilgilenen fotoğraf meraklılarının ilgisini çekecektir. Ertuğrul ALGAN'ın 1999 yılı son aylarında Eskişehirde basılan "Fotoğraf Okuma" adlı kitabı da, görüntü çözümlemesine ilişkin bilgiler içermektedir. Görsel iletişim, fotoğrafın dili, anlamlandırma, gösterge bilim, görüntü ve gerçeklik, gösterge kavramı ve benzeri konuları irdeleyen ve farklı kaynaklardan alıntıların da yapıldığı kitapta yer alan bilgiler çoğumuzun fotoğraf okuma ile ilgili düşüncelerine katkı sağlayacaktır.

Yine 1999 yılı sonlarında basılan bir başka kitap ise, Gendaş Kültür yayını olan, Mehmet ÜNAL'ın "Yaşamın Aynası Fotoğraf" adlı kitabıdır. Kitapta fotoğraf, fotoğrafçı ve fotoğraf sanatı ele alınmaktadır. Fotoğraf tarihi, foto-röportaj, fotomontaj, savaş fotoğraları ve fotoğrafın anlamı gibi konulardan ve fotoğrafçılardan söz edilmektedir. Kitabın sonuna Türkiye'nin önemli fotoğrafçılarında yer aldığı mini bir ansiklopedi de bulunmaktadır.

Bir başka kitap ise, 2000 yılının ilk aylarında yayınlanan, aynı günlerde "Büyülü Prag" adlı bir fotoğraf albümü de çıkaran, Çerkes KARADAĞ'ın "Sözde Fotoğraf" adlı son kitabıdır. Alışılmış tarzlardan biraz farklı bir yazım tarzı olan kitapta; fotoğraf ile ilgili kavramlar, görüntü, fotoğrafçı, görsellik ve benzeri fotoğrafla ilgili pek çok konu ve kavram irdelenmektedir. Uzun metinler yerine kısa cümleler ve küçük paragraflardan oluşan kitabında yazar kendi kendisiyle tartışıyor gibi sanki.

Burada 1999 ve 2000 yıllarında yayımlanan kitaplardan bir kaçı hakkında bir şeyler söyledikten sonra, asıl son zamanlarda en çok etkilendiğim kitaptan söz etmek istiyorum. 2000 yılının Nisan ayında, Yapı Kredi Yayınlarından çıkan Nazif TOPÇUOĞLU'nun "Fotoğraf Ölmedi Ama Tuhaf Kokuyor" isimli kitabı. Pek çok açıdan doyurucu ve etkileyici bir kitap olduğunu düşünüyorum. Konularla ilgili olarak oldukça çarpıcı fotoğraf örneklerinin kullanıldığı kitapta, fotoğraf ile ilgili olarak geniş bir yelpazde tartışma ortamı yaratıyor. Yazar kitabın amacının öncelikle "nasıl fotoğraf çekilir" değil "neden fotoğraf çekeriz" sorusuna yanıt aradığını söylüyor. Bir çoğu daha önce farklı zamanlarda, yerlerde ve biçimlerde yayımlanan yazıların bir araya gelmesi ile oluşturulmuş bu kitaba deneme türü de diyebiliriz.

Kitapta Olası Gerçekler başlığı altında, gerçek bilgilere dayanan, akademik sayılabilecek yazıların yer aldığı ilk bölümde; fotoğraf dünyasındaki kimi tarihsel ve eleştirel konudan söz ediyor. Kültürel, ideolojik ve teknolojik gelişmelerin uygulamayı nasıl etkilediği sorgulanıyor. Gerçek Hikayeler başlığı altındaki, inanılması güç gerçeklere dayanan, tamamen/kısmen uydurulmuş, öznel hikayeler içeren ikinci bölüm ise, fotoğrafçılıktan söz eden yazılardan oluşmaktadır. Belgesel Fotoğrafçılık Yeniden Tanımlanıyor, Bir Gösteri Sanatı Olarak Fotoğrafçılık Yönetmensel Tavır, Çocuklar Büyüdükleri Zaman Artık Çocuk Değildirler, Fotoğrafçılık Öldü Mü? Sayısallaşma Sürecinde 'Ellenmiş' Optik Görüntü, Görüntülerin Manipülasyonu X Kitlerin Manipülasyonu, Fotoğraf Üzerine Kaymak veya "Nostaji Artık Eskisi Gibi Değil", Masumiyete övgüler, Resimli Yolculuklarda Kendini Bulmak, Bir Coğrafyada Fotoğrafya ve Benim Adım Nazar, kitapta yer alan yazıların başlıklarından bazıları.

Konulara yaklaşımı ve düşünceleri ile, ülkemizde fotoğraf alanında sürekli tartışılan ancak yazın boyutu eksik olan, bence oldukça önemli pek çok konuyu/noktayı tartışıyor Sayın Nazif Topçuoğlu bu kitabında. Keyifle okunan ama bir çırpıda okunup bitirilemeyen bir kitap. Hani "bir solukta okudum" diyebileceğimiz kitaplardan değil. Biraz zaman ayırarak, arada durup, dinlenip, nefes alıp, düşünüp, kendi kendimize tartışıp ondan sonra tekrar okuyarak, hatta bazen okuduğunuz yerleri tekrar okuyarak anlayabileceğimiz kitaplardan. Yazıların arasındaki seçilmiş fotoğraf örnekleri de yazıların kendisi kadar etkileyici ve sarsıcı. "Günümüzde modernizmin sorunu, bilinen formüllerin ve eski tekniklerin tekrarıyla kendisini sınırlamış olmasındadır. Ne yazık ki, artık karizma, kalite ve heyecan kalmamıştır. Akedemik ve hesaplı bir tekrar söz konusudur. Yalnızca modernist parametrelerde ısrar etmek, fotoğrafçılığı sanat dünyasında anakronistik ve artizanal (zanaatkâr) bir konuma getirmektedir." "Sayısal sanatçıların sıklıkla yüzeysel olarak etkilendikleri gerçeküstü ve dada gibi akımların, toplumsal düzenini tartışan ve alışılmış değerleri altüst eden içerikleriyle ilişki kurmamaları üzücüdür." ... " Zaten, belgesel fotoğraf bağlamında da, asıl tartışılması gereken fotoğrafların yalnızca sayısal yöntemlerle değişime uğratılıp uğratılmadıkları değil, onların ne amaçla kullanıldıklarıdır." "... Aslında, belki de görüntülerin manipülasyonundan çok kitlelerin manipülasyonundan çekinmemiz gerkir." Bu küçük alıntılar, fotoğraf ve fotoğrafçı ile ilgili düşüncelerin, derinliğine tartışıldığı kitap hakkında kısacık da olsa fikir verir umuyorum. Ve diliyorum yakın zamanda yazarın ve başka yazarlarımızın da böylesine güzel, yeni yazı ve kitpaları yayınlanır. Ben bu kitapları okumaya ve okutmaya çalışıyorum... Peki ya siz okuduz mu?

Hafize KAYNARCA
Amatör Fotoğrafçı - Eğitimci