FOTOGRAFYA

Tasar-Düzenleme ve Kompozisyon

Serap Etike

Tasarım : Zihinde tasarımlama işi düşünülen tasarımlanan şekil, bir projenin ilk durumu, kesinlik kazanmamış duruma.

Tasarı : Tasarımın kağıt üzerinde yada başka bir yolla yalın olarak ayrıntısız anlatılması.

Tasar : Tasarımın tam olarak ve en son yetkin durumunun anlatımı. Bir çalışmanın Tasar olabilmesi için:

a- Bir amaca hizmet etmesi
b- Düşünce ürünü olması
c -Yara tıcli1kdegeri bulunması gerekir.
Tasar Fransızca'daki proje karşılığı kullanılmaktadır.
Tasar; düzenleme, kompozisyon anlamlarını da içermektedir. Görsel sanatlarda yer alan elemanların (biçim, renk,doku vb.) estetik , uyum.1uve etkili nitelikte düzenlemesidir

Temel Sanat Eğitimi ve Tasarım çalışmalarında aşağıda verilen tasarım ilkelerinden yararlanılır.

Bir düzenlemede bu ilkelerden biri, birkaçı yada hepsi bir arada kullanılabilir. Hangi ilkelerin birlikte kullanacağına tasarımı oluşturan kişi karar verir. Yapıtlar, tasarımlar bu ilkelerin yardımı ile oluşturulur.

TASAR İLKELERİ

1- Tekrar
2- Uygunluk
3- Zıtlık
4- Koram
5- Egemenlik
6- Denge
7- Birlik

1- Tekrar : Bir öğenin ayni ya da yakın ölçülerde birden fazla sayıda kullanılmasıdır. Birbirine benzer öğeler yan yana görüldüğünde benzerlik birleştirici olur ve tasarım Çabuk algılanır, bütünlük, etkisi verir. Üç türlü tekrar vardır.

a-Tam Tekrar: Öğelerin (biçim,ölçü,renk,doku vb.) eşit aralıklarda, ayni yönde, ayni ölçüde tekrarıdır.

b-Tekrar :Öğelerin (biçim, ölçü, renk, doku vb.) ayni olması, aralık ve yönlerinin değişik kullanılmasıdır. Tekrar, tek tek bir biçimlerle olabildiği gibi,biçim kümeleriyle de yapılır.

c-Değişken Tekrar: Birbirlerinin ayni olmakla birlikte aralarında küçük farklılıklar olan biçimlerin birlikte kullanılmasıdır. Bu tür tekrarda, öğelerin ölçü, biçim, renk, değer ve dokularında küçük farklılıklar olabilir.Aralık ve yönler de farklı olabilir.

Bu tekrarların dışında birde Aralıklı Tekrar kullanılabilir. Birden fazla biçim, belirli aralıklarla birbiri ardınca kullanılarak aralıkla tekrar yapılır. Böylece sürekli tekrarın verdiği tekdüzelik bozulmuş olur.

2- Uygunluk : İki ya da üç boyutlu biçimler arasında ortak ya da yakın oluş uyumu sağlar. Uygunluk, biçim, ölçü, renk, değer, doku vb. öğelerin birinde ya da birkaçında olabilir. Biçimlerin yönleri ve aralıkları da uygunluk ölçülerinde kullanılabilir.

3- Zıtlık : Tasarım öğeleri arasında herhangi bir ortak ya da yakın niteliklerin bulunmamasıdır. Böylece öğeler arasında birlik kurulamaz, kargaşa başlar. Zıtlık uyuşmazlıkla birlikte düşündürmeye başlar. Biçim, renk, doku, değer, ölçü, yön, aralık vb. birinde ya da birkaçında kullanılan zıtlık, aynı zamanda insanı uyarır, canlandırır, hareketlendirir ve böylece tasarıma hareket ve canlılık kazandırır.

4- Koram : İki zıt ucu basamaklarla birbirine bağlayan köprüye koram denir. İki uç arasında bir düzen içerisinde anlamlı ve estetik bir diziliş oluşur? Koram ölçüde yapılacaksa küçükten büyüğe bir sıralanış, değerde yapılacaksa açıktan koyuya bir sıralanış gerçekleştirilir. Üç tür koram vardır.

a-Eksensel koram : Biçimler bir eksen üzerinde dizilirler. Eksen, düz,eğri, zig zag vb. olabilir.

b-Merkezsel koram: Biçimlerin dizilişlerinde bir merkez nokta oluşur ( Çiçekler).Biçimler çevreden merkeze ya da merkezden çevreye doğru büyüyebilirler.

c-Çevresel Koram : Biçimler çevre üzerinde bir alanda basamaklar halinde dizilirler. Birden fazla koram grubu birlikte olabilir.

5-Egemenlik : Bir düzenlemede)tasarımda dengenin sağlanması için tasarım öğelerinin ya da tasarımdaki görsel enerji kümelerinin bazılarının daha baskın ve güçlü olması gerekir. Üstünlük kurabilen biçim ya da küme egemen sayılır. Egemenlik, ölçü, değer, doku, biçim renk vb. bakımlarından olabilir. Egemen olan öğe görsel alanda daha çok yer kaplar.

6-Denge : Bir düzenlemedeki öğelerin biçim, renk, değer, doku, yön, aralık ve ölçüleri kendi aralarında bir karşılaştırma gerekliliği yaratırlar. Bu öğeler ortaya çıkan değerleri açısından tartıldıklarında genel bir denge duygusu vermeli, herhangi bir grup ağır basarak düzenlemenin ağırlık merkezin kendine çekmemelidir. Ağırlık merkezleri birden fazla olduğunda, her merkez güçlü olmalı ancak bu mücadelenin sonunda yine ağırlık merkezi düzenlemenin ortasında yakın bir yerinde kalabilmelidir. Dengenin bozulduğu durumlarda dengeyi sağlayacak öğeler düzenlemeye eklenir ya da çıkartılır. İki türlü denge vardır.

a-Simetrik Denge : Bir eksen etrafında öğelerin yerleştirilmesidir. Bu eksen düşey, yatay, eğik olabilir. Simetrik denge kesin ve kararlıdır,ancak kısa sürede sıkıcı etki yaratır.

b-Asimetrik Denge: Öğelerin dengesi serbest olarak elde edilir. Bu dengeyi sağlamak zor olmakla birlikte içindeki değişkenlikten dolayı daha ilgi çekicidir.

7-Birlik : Bir düzenlemede çeşitli öğelerin bir araya gelerek dengeli bir bütün oluşturmalarıdır. Birbirine zıt olan öğeler bile birlik oluştururken bir uyum ve düzen içinde olmalıdır.(insan vücudu örneği, organların uyum içinde çalışması gibi) Birliğin oluşması için önce denge gerekir. Dengesiz birlik olmaz. Birliğe üç yoldan gidilebilir.

1-Uygunluk yoluyla
2- Egemenlik ve değişkenlik yoluyla
3- Zıtlık yoluyla

Bu üç yoldan en iyi sonuç vereni egemenlik ve değişkenlik yoludur. Bu, her iki görüşün birlikte kullanımıdır.

Gerçekleştirilecek düzenlemenin özelliğine uygun olarak seçim yapılır ve birlik sağlanır. Birliğe uygunluk yolundan gidilirse ek olarak zıtlık kullanılmalı, zıtlık yolundan gidilirse ek olarak uygunluk kullanılmalıdır ki denge ve birlik sağlanabilsin. Konunun özelliğine ve yaratılmak istenen etkiye göre gereken yol seçilir.

Temel sanat eğitimi çalışmaları önce soyut nitelikte ve ilkelerin kendi anlatım gücünü ortaya koyacak şekilde yapılır. Daha sonra kazanılan davranışlar (bilgi-beceri) belirli amaçlara hizmet eden işlevsel tasarımlara dönüşür (Moda Tasarımı, seramik tasarımı gibi). Çalışmalar sürecinde örnek, gösterilmez öğrenci buluşlarına düş gücünün dışavurumuna olanak sağlanır.

Kaynak Kitap
İ. Hulusi Güngör, Temel Tasar
İstanbul, l972