|
SOLARİSAZYON
Solarizasyon ve ton ayırımı,
Fotoğrafın grafik dilinin anlatım araçlarından biri olup,
çok çeşitli yöntemlerle uygulanıp, geniş çalışma olanakları
sağlayan dallardır. Literatürlerde ''POSTERIZASYON'' adı
ile de geçen bu dal, her şeyden önce büyük sabır ve zaman
isteyen bir konudur. Gerek solarizasyon, gerekse ton ayrımı
çalışmaları tamamiyle siyah-beyaz materyallerle yapılabildiği
gibi yalnızca renkli materyallerle de yapılabilir veya siyah-beyaz
başlayan çalışmalar , sonradan renklendirilebilirler.
SİYAH-BEYAZ SOLARİZASYON
A. FİLM ve BANYO:
Solarizasyonun çok çeşitli
yöntemlerine uyan filmler genellikle ultra sertlikteki negatiflerdir.
Gerçi, hepimizin kullandığı ''PAN'' filmlerle de yapmak
mümkündür, ancak bu, çok denenmediği takdirde biraz tesadüflere
kalan bir durumdur .
Ultra sertlikteki negatifler,
'TIRE FILM'' adıyla anılırlar ve ortokromatikdirler. Yani
kırmızı ışığa karşı duyarsızdırlar. ''TIRE FILM''le yapılan
solarizasyonlar , biraz sert olurlar. Çünkü bu film yalnızca
siyah ve beyazı görür. Gri tonlar geçerizdir. Ancak kullanılan
developmanın özelliğine göre sonuç biraz yumuşatılabilir.
Tabii bu sertlik veya yumuşaklık, orjinal negatifin durumuna
veya solarizasyonun kullanılacağı yerlere de bağlıdır. "TIRE
FİLM'' genelde (A + B) BANYODA develope edilir. Bu, filmin
özelliği gibi kontrast bir developmandır. Solarizasyonda
da bu materyaller kullanılırsa sonuç, yukarıda da söz ettiğimiz
gibi sert olur. Ancak bu da göze gayet hoş gelen bir şekildir.
(Tabii uygun negatif kullanılırsa...)
Diğer bir developman AGFA
(50)dir. A + B Banyo piyasada hazır şekilde bulunur. Ancak
AGFA (50)yi aşağıdaki formüle göre hazırlayabilirsiniz.
METOL 1,8 gr.
NAT. SÜLFIT 75 gr.
HIDROKINON 4,5 gr.
POTAS 37,5 gr.
BR.KALYUM 4,6 gr. 35-40 C' 750 cl. suda eritilip, 1000 cl.ye
tamamlanır.
18 C'da develope edilir.
AGFA (50) Solarizasyon işleminde çok iyi sonuçlar verir.
Tabii işlemin tümünde hata yapmadıkça...
| B. SOLARİZASYON
İŞLEMİ: |
 |
01.jpg Solarizasyon tekniği
basit bir anlatımla, filmin developesi sırasında kısa bir
süre suni ışık veya gün ışığı ile bir ara poz yemesinden
başka bir şey değildir. İşlem, orjinal negatifin developesi
esnasında da olabilir. Fakat daha önce söz ettiğimiz gibi
bu, çok iyi kontrol isteyen bir durumdur. Aksi halde tüm
negatifi mahfetme riski söz konusudur. Daha sağlam bir yol,
negatifin tekrar bir tire filme kontak alınması, onun developesi
sırasında ara pozu yemesidir. Yani, orijinal negatiften
tire filme alınan kontak, kırmızı ışık altında A + B banyoda
veya AGFA (50) de develope edilir. Doğal olarak ilk izler
belirmeye başlar. Belirli bir süre sonra (tam bir zaman
birimi vermek olanaksız, ancak daha sonra okuyacağınız verilerle
daha iyi bir değerlendirme yapabileceksiniz) ara poz için
maksimum 75 cm. yüksekten bir ışık kaynağı kullanılır..
Agrandizör lambası bu iş için iyi bir araçtır.
Işığı 4 -5 saniye yiyen filmde
bazı değişmeler başlar. Rengi hafifçe döner ve adeta çizgilerden
oluşmuş bir fotoğraf oluşur. Işık tekrar söndürülür ve yine
kırmızı ışık altında developeye devam edilir, kısa bir süre
sonra da tespit banyosuna atılır. Tüm işlemde ana problem;
a) kontak kopyanın ilk poz
süresi
b) ara aydınlatmaya kadar olan develope,
c) ara poz süresi,
d) Developeye devam süresi.
Bu problemler için kesin bir
süre vermek olanaksızdır. işlemin daima negatifin durumuna
bağlı olduğunu unutmamak gerekir.
ÇİZGİ (KONTÜR) DURUMUNUN
AÇIKLANMASI: .
Develope esnasında bromür,
developmandaki alkalinin sonucu olarak brom kalyum'a dönüşür
Ara pozlanmasından sonra develope temposu çok hızlanır ve
tüm film tabakası üzerine yayıldığı için, aniden daha çok
brom kalyum oluşmaya başlar.
Daha önce belirmiş ve yeni
beliren kısımlar arasında, brom kalyum, ince bir aralığa
sıkışmış gibi olur ve buralarda siyahlanmayı engeller. Tespit
banyosundan sonra görülen beyaz çizgilerin sebebi budur.
Bunlar , aydınlık ve karanlık yüzeylerin keskin bir şekilde
birbirini sınırladığı yerlerde en belirgin şekilde ortaya
çıkarlar. Tonları çok iyi belirmiş ve kontrasta kaçan negatifler
işlem için uygundur.
Solarizasyon işlemi çok ileri
safhalara götürülebilir. Solarize edilmiş negatif tekrar
tekrar solarize edilebilir. Rölyef (Negatif ve pozitifin
kaydırarak kombinasyonu) yapılabilir veya biraz sonra açıklayacağım
TON AYRIMI dalında gerçekten güzel olanaklar sağlar.
BAŞARISIZ SOLARİZASYON
NEDENLERİ:
1- İlk pozlandırma uzun olursa,
developede beyaz kalması gereken yerler kararmaya başlar.
Ara pozlandırması ince gümüş tabakası tarafından tutulur.
2. developede tamamen değilse bile kısmen siyahlanabilir.
Brom kalyum ayrışır ve çizgiler meydana gelmez.
2- İlk aydınlatma çok kısa olduğu takdirde uzun develope
olsa bile siyahlanmayı elde edemeyiz. Ortaya gri ve flu
bir negatif çıkar. Çünkü ilk develope sırasında düzensiz
siyahlanan kısımlar, ara pozlandırmasında, altta bulunan
ışık almamış gümüş bromürün sonraki siyahlanmasını engeller.
3- İlk develope süresi çok uzun ise, pozlanmış kısımlar
artık simsiyahtır. Develope bitmiştir ve ara pozlanmasından
sonra brom kalyum kalıntısının yeni develope olan bölümlere
karşı tepkisi zayıftır. Sonuç, kontürleri belli olmayan
siyahlanmış bir filmdir.
4- Ara pozlandırma süresi çok uzun olursa her şey simsiyah
olur .
5- İkinci develope süresi çok kısa ise, ara aydınlatmasında
muamele gören yer siyahlaşmayıp gri kalır ve kesin hatlar
meydana gelmez, film kısmen solarize olabilir.
6- İkinci develope süresi çok uzun olduğunda, çizgiler meydana
geldiği halde çok kuvvetli ve birbiri içine geçmiş durumdadırlar
.Süre daha da uzarsa kontürler tamamen ortadan kalkar .
Eğer ilk aydınlatma doğru
ise ilk izler aşağı yukarı 15 saniye sonra belirmeye başlar.
Gelişme birdenbire oluşmaya başlar. Olayı izlemek için filmi
ters çevirmek gerekir. Çünkü, ancak ters taraftan siyahlanmanın
tabaka içinde ne kadar nüfus etmiş olduğu görülür. Ara pozlandırması
için en uygun zaman, siyahlanmanın sadece parça olarak değil,
detaylı bir şekilde grilerin birbiri içinde görülebildiği
andır. Eğer görüntü birden siyahlanırsa, ara poz için çok
geçtir. Çünkü o zaman develope olayı bir noktada durmuştur.
Tüm uygulamalar doğru olduğu
takdirde, ikinci developede önceden siyahlanmış olan kısımlarını,
henüz siyahlaşmamış kısımlara karşı arta gelen grileşmesi
görülür. Bu arzulanan solarizasyonun oluşumunun bir işaretidir.
Küveti bu sürede hareket ettirmemek ve etkili brom kalyumu
oluşturduğu yerlerden kaydırmamak gerekir.
| Tüm bu veriler
ışığında hareket ettiğimiz takdirde solarizasyon işlemi
doğru gerçekleşebilir. Ancak zamanlama sürekli denenmelidir.
Ayrıca ısı, developman veya filmin sertliği ve negatif
özelliklerini hiçbir zaman akıldan çıkarmamak gerekir |
|
TON AYIRIMI:
Ton ayırımı da renkli veya
siyah-beyaz olabilir. Genellikle şu şekillerde yapılırlar.
A. Tamamen siyah -beyaz materyallerle ortaya çıkan ve sonucu
da siyah -beyaz olan ton ayırımı B. Yine siyah -beyaz tire
materyallerle çalışılıp renkli kağıda basılan ton ayırımları
C. Siyah-beyaz yarım ton materyaller ile renkli kağıda basılan
türler D. Hazırlanan ton ayırımı negatiflerini renkli filme
çekerek renkli kağıda normal seyrinde bir baskı şekli...
Genelde ton ayırımları, orijinal bir negatiften kontak alınan
ton negatiflerinin birbirleri ile kombinasyonu veya aynı
kağıda birkaç kez basımıyla elde edilirler.
| Tamamiyle
siyah-beyaz başlanan işlem, sonunda ya olduğu gibi basılır
veya renklendirilir. Renklendirme işlemi, filtreler
yardımıyla yalnızca baskıda oluşur. Bu da bir deyişle
matbaadaki baskı işleminin karanlıkdaki şeklidir. |
|
MATERYALLER
Ton ayrımında da ana materyal
tire filmlerdir. (Agfa 081 p tercih edilir)
IŞIK: İşlemin baskıya
kadar olan bölümünde siyah-beyaz materyaller kullanıldığı
için kırmızı ışıktan yararlanılabilir .Baskı eğer siyah
-beyaz ise sorun yoktur. Ama eğer renkli ise kırmızı ışık
imkansızdır. Ancak ya koyu amber ışıkta veya tamamiyle karanlıkta
yapılır.
BANYO: Baskıya kadar olan işlem ya A B banyoda veya
Agfa 50 gibi daha yumuşak banyolarda yapılabilir. Siyah-beyaz
baskı normal şeklindedir. Ton negatiflerinin durumuna göre
istediğiniz tür kağıt ve banyo kullanılabilirsiniz. Ancak
renkli baskı için durum değişiktir. Son çıkan plastik kağıtlar
ile işlemin süresi yarı yarıya kısalmıştır. MCN 317 (parlak)
ve onun dizileri 85 Process ile banyo edilmektedir. (MCN
310-312)
FİLTRELER: Baskı sırasında
renkli baskı yapabilen bir agrandizörün filtrelerinden yararlanabileceğiniz
gibi kendi yapabileceğiniz renkli jelatinler de aynı görevi
görür. Bilindiği gibi her renk kendisinin kontrastını verir.
Yani,
KIRMIZI...................... Yeşil'i verir
SARI............................. Mor veya Laciverdi verir
MAVİ............................Sarı ve tonlarını çıkarır
SIYAH için filtre kullanmaya gerek yoktur, ancak renkli
kağıtta bunu siyaha yakın çok koyu bordo olarak elde edersiniz.
Renkler diyafram ayarı ve
poz müddeti ile değiştirilebilirler. Örneğin, bazen çok
açık sarı filtre moru verebildiği gibi koyu kırmızı filtre
açık maviyi verebilir. Bazen de, pembe tonlarından yeşili
elde edebilirsiniz. Renkler üzerinde bu denli oynamak kendi
yapacağınız filtrelerle daha çok olasıdır.
TON AYIRIMI İŞLEMİ:
Bu işlem şimdi anlatılacak olan şekilde, ya 3 -3 -3
şeklinde 9 negatif-pozitif kombinasyonu veya, 4 -4 şeklinde
8 negatif-pozitif kombinasyonu ile gerçekleşebilir. Seçeceğiniz
negatif veya pozitiflerin arasına dilerseniz solarizasyon
veya rölyef de katabilirsiniz.
1. 3-3-3 şeklinde orijinal
negatifin durumuna göre, diyelim ki 8 saniye vererek bir
pozitif kontak aldınız ve yıkadınız. İşleme devam ederek
aynı orijinalden 4 ve 2 saniye vererek 2 pozitif kontak
daha aldınız böylece değişik tonlarda 3 adet pozitif elde
ettiniz. Tümü yıkandıktan sonra kurutulur. Bunlara, P1 -P2
-P3 isimlerini verelim. P1-P2-P3 den aynı sürelerde kontaklar
alınarak, N1-N2-N3'er (Negatif kontaklar) elde edilir. Bu
negatiflerden de aynı sürelerde yeni değişik tonlu pozitifler
bir kez daha elde edilir. Böylece 9 adet değişik tonlarda
ton-negatif veya ton pozitifleri elde edilerek bunların
üst üste oturtulması ile 4 adet kombine film elde edersiniz.
Bu 4 film 4 rengin bir ifadesidirler. Ya renkli kağıda filtrelerle
baskı yaparsınız ya bu filmleri filtrelerle renkli filme
çekip baskı yaparsınız veya tamamen siyah-beyaz olarak basarsınız.
2. 4-4-4 şekli de yukarıdaki gibidir. Yalnızca 3, negatif
yerine 4 adetle işe başlayıp, önce 4 pozitif (P1-P2-P3"P4)
sonra onlardan (N1-N2-N3N4)'O elde edersiniz 8 adet ton
-negatif veya pozitifin kombinasyonunu dilerseniz şu şekilde
yapabilirsiniz: N2P1 N3-P2 N4-P3 N1-P4
Burada dikkat edilecek nokta, kontakların hep aynı büyüklükte
olması ve poz sürelerinin hep birbirinin yarısı olmasıdır.
Bir pozitif için verilen poz onun negatifi alınırken değiştirilmemelidir.
Başlangıçta çok karışık bir işlem gibi görünse de, uygulamaya
gidildiği vakit sistemde büyük bir sapma yapmadıkça başarıya
ulaşabilirsiniz.
ÖNEMLİ NOKTALAR:
Baskıya gelene dek pek fazla
problem çıkmayacaktır. Ancak,
1. Tamamen tire baskılarda filmin ışık geçirgenliği daha
çok olacağı için diyaframı kısın veya poz süresini kısaltın.
2. Ara tonlu işlemlerdeki gerçek ton ayırımları bunlardır,
kesinlikle test alınız.
3. Banyo işleminde özellikle eldiven kullanınız. Çünkü renkli
eczalar deri, kesik ve yaralar için tehlikelidir .
4. Banyo işleminde gerekli detayları anlatan tanıtım listesini
asla aklınızdan çıkarmayın ve verilen sürelerin altına ve
üstüne çıkmayın hele verilen ısıyı kesinlikle uygulayın.
5. Amber ışık kullanıyorsanız sorun yoktur. Ancak tersi
durumda tüm işlemi karanlıkta sürdürün. Renkli kağıt ışık
almışsa yeşile çalan bir görünüm verir. 6. 4 filmin baskısı
sırasında kağıdın yerinin bozulmamasına çok dikkat edin
aksi halde kaymış bir baskı yaparsınız.
|
