UZAKLARDAN
Aylin Yılmazbayhan
Fotoğrafçı Picasso: Görünüşün Ardındaki
Anne BALDASSARI
Pablo Picasso'nun kişisel arşivinde
bir araştırma yapıldığında, onun fotoğrafa olan ilgisini görmek
mümkündür. 15000'den fazla eserden oluşan bu kolleksiyon bir
sanatçının kendi hayatındaki hatıralara olan merakını gösterir.
Man Ray, Dora Maar, Brassai, Lee Miller, Robert Capa, Henri
Cartier-Bresson, Robert Doisneau, David Douglas Duncan, Edward
Quin gibi ünlü fotoğrafçıların imzasını taşıyan bu fotoğraflar
mükemmel bir 20. yy fotoğraf kataloğudur. Bu arşiv, aynı zamanda
Picasso'nun fotoğraf alanındaki araştırmalarının da bir kanıtıdır.
Bu çalışmalar, Brassai veya Gjon Mili tarafından yapılan heykellerin
fotoğraflarını ve Andre Villers ile beraber yapılan fotogram
deneylerini içerir. Yayınlanmamış dökümanlar, Picasso'nun
tablolarının birincil kaynağı olarak fotoğraflarını kullandığını
gösterir. 1915-1923 yılları arasındaki çalışmaları incelendiğinde,
fotoğrafik özelliklerin büyük etkisi olduğu görülebilir (tonlama,
perspektif bozukluğu, kadrajlama vs.)
|
|
|
Pablo Picasso,
Portrait of Ricardo Canals
(Ricardo Canals'ın Portresi), 1904
|
Pablo Picasso,
View of the Studio (Stüdyonun görünüşü) |
Pablo Picasso, Self-Portrait
in the Studio
(Stüdyo'da Özportre),
Paris, 1901-1902
|
 |
Pablo
Picasso, Portrait of Daniel Henry Kahnweiler
(Daniel Henry Kahnweiler'in Portresi)
Paris, 1910 |
Arşivinin en değerli eserleri
1901-1916 yılları arasındaki "Picasso:Photographer", [Picasso:
Fotoğrafçı] isimli sergi için hazırlanan 100 civarındaki
negatif ve orijinal baskılardır. Picasso'nun yüzyılın başından
itibaren kendi fotoğraflarını çektiği ve bunların baskılarını
yaptığı bir gerçektir. Ressam Ricardo Canal'ın potre fotoğrafı
bunun bir kanıtıdır. Bu fotoğraf aynı zamanda fotoğraf makinasını
tutan Picasso'nun bir özportresi olarak da görülebilir (aynanın
ortasındaki yansımadan dolayı). Bu fotoğrafik denemeler
kompozisyonda farkedilir bir özgüven ve mükemmel bir teknik
orijinallik taşımaktadır. O zamanlarda ressamın çalışmalarında
oluşan değişikliklerin ışığında bütün çok daha anlamlıdır.
Fotoğraf, Picasso'nun resim alanındaki araştırmalarına da
ivme katmıştır. Bu örneklerden bazılarında, sanatçının fotoğraf
makinasının görüntüsündeki perspektif kuralına aykırı olarak
yaptığı resimleri görebiliriz (görüş noktasını değiştirmek,
üst üste görüntüler vs.)
|
|
|
Pablo Picasso,
Portrait of Clovis Sagot frontal view
(Clovis Sagot'un Ön
Cepheden Portresi),
Paris, 1909
|
Pablo Picasso, Portrait
of Clovis Sagot profile
(Clovis Sagot'un Profilden Portresi),
Paris, 1909 |
Pablo Picasso, Portrait
of Clovis Sagot
(Clovis Sagot'un Portresi),
Paris, 1909
|
Picasso'ya ait olan ilk fotoğrafik
baskı 1901 yılında gerçekleştirildi Stüdyoda Özportre).
Bu fotoğraf ya iki negatifin üst üste basılması ile ya da
çekim sırasında kısa pozlamalar yapılıp üst üste çekilmesi
ile elde edilmiştir. Fotoğrafta, şapka ve boyun bağı takan
ressamın silueti görünmektedir. Picasso, bu fotoğrafın arkasına
İspanyolca olarak şunları yazmıştır: "En güçü duvarlar benim
için açılır. Dikkatli ol!". Picasso, aynı zamanda Lautreamont'un
"Maldoror'un Şarkıları" [The Songs of Maldoror] isimli şiirinden
bir alıntı yapmış fotoğrafın arkasına. Bu şiirde yazar yaratıcıyı,
kurbanlarını geride bırakarak, kullarının yerlerini yırtan
biri olarak tanımlamaktadır. Böyle bir benzetme, resimle
amansız bir savaşın eşiğinde olan sanatçının durumunu ve
oluşumların devinimini tanımlamaktadır. Bir diğer fotoğrafta
ise (Stüdyonun Görünüşü) [View of Studio], tabloların herbiri
tamamiyle yeni bir yapı oluşturmak için kesilmiştir. Dolayısıyla,
fotoğraf yaklaşık 10 yıl sonra geliştirilecek olan kolaj
tekniğinin ilk safhalarını göterir. Küçük motifler, mesajlarını
vererek ya da saklayarak içiçe geçer ve birbirini örter.
|
|
|
soldaki
Pablo Picasso, Portrait of Le Douanier Rousseau (Le
Douanier Rousseau'nun Portresi),
Paris, 1910
sağdaki Pablo Picasso, Portrait of Le Douanier
Rousseau
(Le Douanier Rousseau'nun Portresi),
Paris, 1910
|
yukardaki Pablo
Picasso, Portrait of Guillaume Apollinaire
(Guillaume Apollinaire'in Portresi),
Paris, 1910
aşağıdaki Pablo
Picasso, Portrait of Frank Burty Haviland (Frank Burty
Haviland'in Portresi), Paris, 1911
|
Pablo Picasso, Portrait
of Daniel Henry Kahnweiler (Daniel Henry Kahnweiler'in
Portresi),
Paris, 1910
|
1909 yılının baharında, Picasso,
menajeri Clovis Sagol'un bir portresini yapmıştı. "Cezannian"
olarak adlandırılan bu portre o zamanların en değerli tablolarından
biriydi. Bateau Lavoir'in stüdyosunda biri ön cepheden diğeri
profilden olmak üzere iki fotoğraf çekilmişti. Nesnenin
çok kişilikli tanımlanmasından dolayı, tablo neredeyse bir
burjuvanın yüzünün sertliği ile profilinin anti-merkezliği
arasında çizilmiş gibi görünmektedir. Bu fotoğrafik çalışma
hala hacimsel düzelmenin ve kendine gelişin bir göstergesidir.
Cezanne'in silindire dönüştürmek istediği bu vücut burada
heterojen ön ve profil yüzeylerin optiksel bir bileşimi
olarak görülmektedir.
Kubizmin yaratılışındaki dönüm
noktası olarak bilinen son kopuş birkaç ay sonra 1909 yazında
Horta isimli bir İspanyol köyünde gerçekleşir. Picasso,
bu seyahat boyunca fotoğrafla daha yoğun olarak ilgilenmiştir.
Picasso'nun o zamanlarda sürekli görüştüğü, yazar Gertrude
Stein onun manzara fotoğraflarını "Tepedeki Evler" [Houses
on the Hill] ve "Horta'daki Su Deposu" [The Reservoir at
Horta] gibi tablolarıyla karşılaştırmıştır. Aynı zamanda,
Picasso'nun arkadaşı Fernande Oliver'in yapılmış bir portresinin
de olduğu stüdyo fotoğrafları vardır. Stüdyonun duvarlarına
asılı olan veya yerlerdeki resimlerin konularındaki bu değişiklikler
gerçek olmayan görüntülerin tablolarının nasıl tekrar yaratıldığını
göstermektedir. Picasso, fotoğraflarından birini üç ayrı
negatifi ve altı ayrı tablosunun negatifini üst üste basarak
yapmıştır. Bu birleşme onların kimliklerini tamamen yoketmeksizin,
resimdeki kubizme bir paralellik sağlayarak yoğun optiksel
bir titreşim uyandırmaktadır.
Picasso aynı zamanda Le Douanier
Rousseau'nun da üst üste baskıdan oluşan iki portre fotoğrafını
yapmıştır. Bu fotoğraflar modelin ölümünden birkac ay önce
1910 yılında çekilmiştir. Bunlardan birinde sanatçı (Le
Douanier Rousseau) son çalışmasının ("Bakire Ormadaki Maymunlar"
[Monkeys in the Virgin Forest]) önünde görülmektedir. Diğer
portre ise benzer bir kompozisyondan oluşur fakat bu fotoğraf
yatay olarak çerçevelenmiş olan bu tablonun fotoğrafının
üzerine pozlanmıştır. Pek sık rastlanmayan bu üst üste baskıların
etkileri aslında 1910-1911 yılları arasında tamamlanmış
olan pek çok tablonun etkilerine çok benzemektedir (Daniel
Henry Kahnweiler'in portresi gibi bireysel portreler veya
"Pipolu Adam" [Man with Pipe], "Şiir"[The Poet] gibi jenerik
konular)
Analitik kubizm, şekilleri
ezerek, tablonun yüzeyine figürsel dipnotlar olarak difuz
eder. Picasso, Boulevard Clichy'deki bu stüdyosunda içlerinde
Guillaume Apollinaire ve Fank Burty Haviland'in da bulunduğu
pek çok arkadaşının ve kendisinin fotoğrafını çekmiştir.
Bu fotoğraflarda, pek cok karakteristik özelliği tanımlamanın
mümkün olduğu görsel nitelikler vardır. Le Douanier'in fotoğrafik
portresi çekilirken de benzer görsel teknik kullanılmıştır.
Fakat, bu sefer Picasso tuval ve fırçası olmadan çalıştığı
için kendisini fotoğraf makinasının gücüne bırakır. Lekelerle
karışıp doyuma ulaştıkça, iki farklı değerin sentezi birleşerek,
görüntüde yepyeni bir değer olarak ortaya çıkar. Çerçevenin
ve duvarın geometrisi, çizilen soyut ormanın ağında optik
bir tuzak yaratır. Bir Afrika maskesi gibi, maymun ressamın
yüzünü kapatır. Bu yarı figursel yarı açık hermetik bulmaca
ile, Picasso fotoğrafı, görsel malzemesini ölçmek ve görünüşlerinin
arkasında yatanlara bakmak için kullanmıştır.
Kaynak: Aperture Sayı: 145
1996
|