Sanatla Psikoterapi
Serap Etike

Sanat [resim]uğraşının ruh bilimi açısından iki işlevi vardır. Bunlardan birincisi kişinin yaptığı resim o kişinin iç dünyasını, bilinç altını yansıtan ipuçlarını verir, ikincisi ise resim yoluyla duygu ve düşüncelerini dışa vuran kişi , kendini anlatmanın, dış dünyayla iletişim kurmanın ruhsal rahatsızlığını yaşar. Birinci işlev daha çok çocukların ve ruhsal sorunları olan yetişkinlerin iç dünyalarını tanımada kullanılır. İkinci işlev ise yaşamın her döneminde herkesin işine yarar, herkesin ruh sağlığını korumaya gereksinimi vardır. Bu noktada psikolojik terapi yöntemlerine kısaca değinmek gerekir.

Cüceloğlu , temel psikolojik yaklaşımları, psikoanalitik yaklaşım, varoluşçu-insancıl yaklaşım ve davranışçı yaklaşım olarak gruplar:

Psikoanalitik yaklaşım ; bilinçaltındaki özellikle saldırganlık ve cinsellik dürtüleri ortaya çıkartmayı amaçlar. Terapiden geçen kişinin, bilinçaltında kümelenen ve birbiriyle sürtüşme içinde olan duygu ve dürtüleri bilinç düzeyine çıkartmak ve çözüme ulaştırmak yoluyla bireyin daha sağlıklı bir bireysel ve toplumsal yaşama ulaştığı kabul edilir.

Varoluşçu-insancıl yaklaşım; her insanın doğuştan kendini gerçekleştirme eğilimiyle dünyaya geldiğini ve yetişme anında bu eğilimin engellendiğini kabul eder. Terapistin göstereceği koşulsuz olumlu kabullenme bireyin gelişmesine ve kendine güven duymasına yol açar.
Olumlu ortamda birey olumlu bir benlik kavramı kurar ve kendisiyle uyum içinde olmasını sağlar.

Varoluşçu-insancıl yaklaşımın bir başka uygulaması da geştalt terapisidir. Bu yaklaşımda bir önceki gibi insanların doğuştan gelen kendini gerçekleştirme eğiliminin, aile ve toplumun olumsuz etkileri ile engellendiğini kabul eder. Bunun sonucunda insanlar gerçek duygu ve düşüncelerinin farkında olmamayı öğrenirler.Geştalt terapisi, bunu önleyerek bireyin gerçek duygu ve düşüncesinin farkına varmasını sağlamayı amaçlar. Farkına varan kişi en uygun seçeneği bulur ve bir yaşam oluşturur.

Davranışçı terapi yaklaşımı; bireyin belirli bir davranış sorununa yöneliktir. Birbirinden farklı teknikleri kapsar. Ancak bu tekniklerin dayandığı temel anlayış, öğrenme ilke ve süreçlerinin davranış bozukluğunu ortadan kaldırmaya yeteceğidir.

Bu yaklaşımlardan konumuz açısından önemli kavramlar; bilinç altı sorun ve dürtülerin bilinç düzeyine çıkarılması , insanın kendini gerçekleştirme eğilimi , bireyin gerçek duygu ve düşüncesinin farkına varmaması, öğrenme yoluyla davranış bozukluğunun giderilmesi olarak belirlenebilir. Bu kavramdaki çözümlere sanat uygulamalarının da yardımcı olacağı açıktır. Bunların dışında psikolojik ve sanat eğitimi ile ilgili aşağıdaki alıntılar da bunu desteklemektedir .

"Çocuğun ve gencin eğitiminde ve daha ilk yıllarda ona bütün düşlem yetisini, imgeleme ve tasarım gücünü boğacak biçimde davranırlar. Bu tip eğitimle ruhsal yaşamın bilinçli düzeyi ile bilinç dışı ve kendiliğindenci aşması arasına set çekilmektedir. Oysa, eğitim ve öğretim imleminin canlı tutulup yaratıcılığa çevrilebileceği biçimde tasarlanmalıdır."

"Kişinin iç dünyası ile dış dünya arasındaki uyum sorununda anlatım araçları önemli rol oynar. Bir anlamda kişinin bilinçaltı süreçlerinin gizli, içsel yapısında yer alan ilişkilerin, çatışmaların, uyumsuzluğun ya da uyumun görünür hale gelmesi, anlaşılması ve yorumu anlatım yolu ile olur. Böylece çocuk resimleri ruh sağaltımının hizmetine girer."

"Eğer çocukların duygusal bakımdan sağlıklı olmaları isteniyorsa ana baba ve öğretmenlerin , onlara duygularını açıklama ve irdeleme olanağı tanımaları gerekir."

Bu bağlamda çocuk genç ve yetişkinlerin ruhsal sorunlarının sağaltımında tüm sanatlar işlevseldir. Ancak resim sanatı; başkalarına bağlılığı olmadan dolaysız yapılabilir oluşu ve ruh bilimsel çözümleme olanağı oluşu gibi özellikleri nedeniyle psikoloji terapistinin önemli bir aracı olabilmektedir.