|
TEMEL TASARIM
IŞIK
Öğr. Gör. Tülay ÇELLEK*
Görme
olayı ışıkla başlar. Işık görsel nesnelerin bize yansımasını,
dolayısıyla görmemizi sağlar. Çizimi istenen biçimin bir yüzeyde
gerçekleşmesi, yansıtmış olduğu ışık değerlerinin doğru görülmesi
ve doğru yerleştirilmesiyle olasıdır. Resmetme olayında ışık beyazla,
ışığın yok olması da beyazın giderek siyaha dönüştürülmesiyle
anlatılır. Işık etüdü için doğa güzel bir öğretmendir. Doğal nesnelerin
ışık değerleriyle etüt edilmesinde amaç; objeyi kağıtta yinelemek
değil biçimini, şeklini, dokusal yapısını, parlaklığını, matlığını
ve planlarını yansıtan ışık değerlerinin nasıl bir düzenle yerlerini
aldıklarını görmek ve kişisel yorumlarla bütünleştirmektir. Böyle
bir çalışmadan hareketle izlenimlerimize dayalı bir yorum, bir
düzenleme de yapılabilir.
IŞIK KONUSU İLE İLGİLİ UYGULAMA ÇALIŞMALARI
A ) Kurşun kalemle siyah - beyaz arasındaki ışık değerleri açıktan
koyuya doğru eşit kademelerle skala halinde araştırılır. Fotoğrafik
malzemelerle de ( film, kağıt ) agrandizörde farklı pozlar verilerek
beyazdan siyaha kadar olan "gri ton skalası" elde edilir.
B ) Açıkla koyu arasında bir çok ışık değerlerine sahip olan renkli
dergi resimleri kesilerek yeni bir düzenleme oluşturulur. Bu düzenlemede,
anlam ve biçim yönünden bir içerik düşünülebilir. Kolaj olan bu
çalışma başka bir kağıda kalemle ya da boya ile aktarılır. Fotoğrafik
malzemeyle fotogram, fotomontaj çalışması yapılabilir.
C ) Doğal değerler resmedilir. Obje üzerinde ışık değerleri tespit
edilerek skala halinde gösterilir.
D ) Işık değerleriyle etüt edilen objeden kaynaklanan ya da ayrı
bir düşünceyle derinliksel çalışmalar yapılır. Bu soyut yorumlamalar
rölyef karakteri gösterir.
IŞIK KONUSU İÇİNDE ŞEKİLLENDİRME ÇALIŞMALARI
Belli ölçülerdeki kartonların çeşitli sistemlere ya da sistemsizliklere
göre bölümlenip kesilmesi, kesilen kısımların çıkarılması, burulması,
bükülmesi, kırıştırılması ve boş - dolu alanlar elde edilmesiyle
ışık değerlerinin şekillendirmede anlatım olanakları araştırılır.
Işık olaylarının daha iyi algılanabilmesi için, yapılan bu şekillendirmenin
ışık değerleriyle resimlenmesinde gözlemlerin kalıcılığı açısından
önemlidir. Aynı tarz çalışmaların fotoğrafla yapılması da olasıdır.
|
|
|
|
Öğrenci
Çalışmaları
|
Öğrenci
Çalışmaları
|
FOTOĞRAFTA IŞIK
Işık, tüm görsel sanatların temelidir ve fotoğraf da ışıktır.
Fotoğraf yapmanın ilk adımı olan ışık, fotoğraftaki görselliğin
nedenidir. Nasıl resim boya ile çiziliyorsa fotoğraf da ışıkla
çizilir. Bir çekimde fotoğraf makinesinin ayarları ışığa göre
yapılır. Çünkü fotoğrafın kaynağı ışıktır (Photo Yunanca ışık
anlamına gelir). Bir ölçüde fotoğrafın başarısı ışığa bağlıdır,
yani ışıklandırmayı doğru yapmak gerekir. Işığın en önemli işlevi
fotoğrafın çekilmesini sağlamaktır. Işığın olduğu yerde gölge
de vardır. Işığın şiddeti gölgenin keskinliğini de beraberinde
getirir, soft ışık ise yumuşak gölgenin oluşum nedenidir. Eğer
fotoğrafın bir bölümüne ışık yeterli gitmezse siyah çıkacaktır.
Aşırı ışık alan kısımda beyaza kaçacaktır. Öğle ışığında çekilen
bir fotoğrafta her şey çok sert ve daha kontrast olacaktır. Sonuç
olarak gerek yaratılan ( yapay ) ışık kaynağı gerekse doğal ışık
olsun doğru kullanılması önemlidir. Çünkü ışık fotoğrafın temel
taşıdır. Bu nedenle ışığı iyi bilmek ve buna göre de iyi değerlendirmek
gerekir. Çekim sonrası karanlık odada yapılan işlemler de, ışıklamaya
dayanır. Yani fotoğraf ışıkla başlar, ışıkla biter.
Işık, doğadaki elektromanyetik dalga biçimlerinden biridir. Radyo,
radar dalgaları, kızılötesi ışınları gibi. Doğada bulunan bir
nesnenin görülmesi için o nesnenin ışık yayması ya da yansıtması
gerekir. Genellikle bir cisme çarpan ışık az ya da çok yansır.
Işığı yansıtma derecesine göre cisimler saydam ( cam, su, hava
) yarı saydam ( buzlu cam, ince yağlı kağıt ) saydamsız ( taş,
tahta, demir ) diye sınıflanır. Ama yine de bu, cismin özelliği,
kalınlığı vs. ile de yakından ilgilidir. Işığın yapısı ulaştığı
yüzeyin yapısıyla çakıştığında farklı etkiler yaratır. Işığın
yansıma özelliğinin yanında kırılma özelliği de vardır. Farklı
yoğunluktaki ortamlarda, bir ortamdan diğerine geçen ışık kırılır.
Önemli olan uygun ışığı seçebilmektir. Tıpkı uygun bir kompozisyonu
seçmek gibi. Işık; dolaylı, doğrudan, cephe ışığı (gölgeleri yok
ederek yüzeysel bir etki oluşturur ve aydınlanan cisim düzlemsel
görülür), tepeden gelen ışık (kütlenin ağırlığını ve yer çekimini
vurgular), ters ışık (kütlenin biçimini ortaya koyar), yan ışık
( ışık-gölge yardımıyla dokuyu ortaya çıkartarak derinlik hissi
verir), olarak ele alınabilir. Ayrıca geliş açılarına ya da doğal
nedenlere ( kar, yağmur, deniz kenarı, yüksek yerler ) göre ışığın
durumu da değişir. Işık, salt fotoğrafın oluşumunda rol oynamaz
aynı zamanda sanatsal bağlamda da belirleyici olur. Kullanılan
ışık tarzı fotoğrafın estetik değerinde etkili olur. Fotoğrafta
ışığın kullanış biçimi gölgeyi belirler. Bu da bireysel farklılıkların
getirdiği bir ayrıcalık, bir tarz olabilir. Gölgenin sert olması
grafik, yumuşak olması resimsel tavrı oluşturabilir. Işık, Klasik
resimdeki belirlilik ya da Barok resimdeki belirsizlik gibi biçimsel
bağlamda kullanılabilir. Işık, doğa ve stüdyo fotoğraflarının
yanında fotogramda da önemli bir özelliktir. Fotoğrafın aracı
olan ışığın bilgisine sahip olmak çekilen fotoğrafın kaliteli
olmasını sağlar. Böylece fotoğrafta yaratı alanlarından biri olur.
*
Işık, nesneleri görünür kılar,
* Işık, siyah-beyaz ayrıntıyı belirler,
* Işık, mekan ve derinliği sembolize eder.,
* Işık, atmosfer yaratır,
* Işık, imgesel anlatım aracı olarak kullanılabilir.
( Işığın, Fotoğrafta Estetik Aracı Olarak Kullanımı-Yusuf Murat
Şen )
Sonuç olarak başarılı bir fotoğraf çekimine atılan ilk adım, ışık
bilgisi kadar deneyim de gerektiren bir olaydır. Tıpkı resim yapmak
gibi fotoğraf çekmek... Işığın tarihine bakacak olursak ışığın
yeniden keşfi olan Empresyonizmi ( izlenimcilik ) gözden
geçirmek gerekir. Empresyonistlerde resim, ışık ve renk duyumlarının
belirlediği kontursuz bir bütün olarak ortaya konuyordu. Işık
ve renk İzlenimci Sanat içinde temel iki duyumdur ve analizi önemlidir.
İzlenimcilerden önce ışık Rönesansta, Barokta vs kullanılmıştır.
Rembrandt'ın portreleri, El Groce, Frans Hals, Delacroix'in resimlerinde
ışık, bu sanatçıların sanatlarında hep figürlerin plastik değerlerini
ortaya çıkarmada, tablonun kurgulanmasında kullanılan bir araçtır.
Işık soyut ve idealize edilerek kullanılmıştır. İzlenimcilikte
ise ışık başlı başına bir değerdir, ön plandadır. Güneş ışığını
yapıtlarında duyumsal bağlamda çok güzel kullanmışlardır. İzlenimci
resimlerde ışık, güneş ışığı olarak nesnelerin sınırlarını kaldıran
renge dönüşmüştür. Çünkü izlenimcilik ışığın yeniden keşfidir.
Bu keşif nedeniyle ışık, renkle el ele vererek renkli ışık halinde
resim sanatında ortaya çıkmıştır. İzlenimcilikte resim atölyeden
doğaya taşınmıştır. İşte ışık böyle keşfedilmiştir. Renkte yeniden
ve geniş kapsamlı bir şekilde, gözlemsel bağlamda olduğu kadar
bilgisel anlamda da (puantilizm ) ele alındı. Çalışmalar adeta
ışığı resimliyordu, konturlar erimiş geriye renk ve ışık kalmıştı.
Gün boyu ışığın nesneler üzerindeki değişikliği resmediliyordu.
Çünkü ışık daha önceki dönemlerde kompozisyonun elemanıyken izlenimcilerin
temel konusu olmuştur. İzlenimcilik öncesi resimde siyah gölgeler,
beyaz ışıklar İzlenimcilerde yerini ışıklı renklere bıraktı. Işık
ve renk birlikteliği çok ciddi bir şekilde kullanılmıştır. Tayftan
geçen 7 renk doyasıya gündemde tutulmuştur. Sonuç olarak İzlenimci
resim ışık ve renk sanatıdır. Işık, hava, atmosfer ve izlenim;
işte İzlenimci görme, 1860'larda başlayan farklılık 19 yy'ın ikinci
yarısı, 20 yy'ın ilk çeyreği Fransa'da başlayan devrim. O dönem
fotoğrafta karşılığını fotogramda bulmuştur.
Kısaca Fotoğrafta izlenimcilik akımına da değinelim. Fotoğrafta
aşağı yukarı resimdeki tüm akımlar gerçekleşmiştir. Türk fotoğrafında
İzlenimcilik 1960'lı yıllardan sonra gelişmeye başlamıştır. Bu
tarz önceleri yabancılardan esinlenme şeklinde olmuştur. Resimle
fotoğrafı kaynaştıran Şahin Kaygun, Magie Danon, yeni ve farklı
tekniklerle ışığın öne çıkan ilginç kullanımıyla yapıt üretmişlerdir.
Şakir Eczacıbaşı da fotoğraflarında nesnelerin konturlarının eritilmesiyle
yine ışığı ön plana çıkartarak izlenimci tarzda çalışmıştır.
Işıktan örnekler; Peter Paul Rubens, Rembrandt Van Ryn, Monet,
Renoır, Sisley, Cezanne, Degas, Van Gogh, Türkiye' de Çallı kuşağı
( 1914 - Feyhaman Duran, Nazmi Ziya Güran, Namık İsmail ... )
İmogen Cunnighan ( fotoğraf ), Ansel Adams ( fotoğraf ), Sıeff
( fotoğraf ), Gökhan Yalta ( fotoğraf ), Şakir Eczacıbaşı ( fotoğraf-Empresyonist)
Şahin Kaygun ( fotoğraf - İzlenimci)
YTÜ SANTAS
|
|
|
|
Rembrant
van Ryn
|
Rembrant
van Ryn
|
KAYNAKLAR
· Gombrıch, Sanatın Öyküsü, Remzi Kitapevi, 1992
· Houser, A. Sanatın Toplumsal Tarihi, Remzi Kitapevi, 1995
· Lynton, N. Modern Sanatın Öyküsü Remzi Kitapevi1982
· Sérullaz, M. Empresyonizm Sanat Ansiklopedisi Remzi Kitapevi
1983
· Demir, A. Temel Sanat Eğitiminde Öğrenim Yolları ve Amaçları
· Demir, A., Atar, A. Temel Plastik Sanatlar Eğitimi Anadolu Üniversitesi
Yayın no: 576 1993
· Kalfagil, S. Fotoğraf Sanatında Kompozisyon Fotoğraf yayınları
1981
· Hedgecoe, J. Siyah-Beyaz Fotoğraf Sanatı ve Karanlık Oda Teknikleri
remzi Kitapevi 1999
· Boubat, E. Fotoğraf Sanatı İnkılap Aka 2984
· Gökgöz, A. Bütün Yönleriyle Fotoğrafçılık Siyah-Beyaz ve Renkli
Odak Yay. 1977
· Greenhill.R., Murray, M., Spence, J. ,Fotoğraf Sanatı Remzi
Kitapevi 1978
· Eryılmaz, S., SiyahBeyaz/Renkli Genel Fotoğrafçılık İnkılap
ve Aka 1983
· Akdeniz, T., Fotoğraf Dernekleri Fotoğraf Temel Eğitim Kursu
Ders Notları Afsad Yay.1989
· Derman, İ., Siyah Beyaz Fotoğraf Tekniği AÜ Açıköğretim Fak.
Yay. No 33 1985
· Sümerkan, M.R., Fotoğraf çekimine Hazırlık ve Temel kompozisyon
Bilgileri KTÜ Fotoğrafçılık Ders Notları 1995
· Perdahcı, N., Işığın Yeniden keşfi, Empresyonizm ve Sonrası
İçin Bir Yaklaşım- Sanatta Yeterlik Tezi, 1999
· Berger, J. O Ana Adanmış Metis Yay. 1986
· Şen, Y.M. Işığın, Fotoğrafta Estetik Aracı Olarak Kullanımı
- Yüksek Lisans tezi,1993
· Koştumoğlu, M. Türk Fotoğrafında İzlenimci Etkiler - Yüksek
Lisans tezi , 1993
*YTÜ
SANTAS
|
