ZONE
SİSTEM
TEKİN ERTUĞ
Ansel Adams’ ın geliştirdiği Zone Sistem , nesneler
üzerindeki ışığı ve tonları, daha çekim yapmadan önce ayrıntılarıyla
incelemek ve nihai görüntünün nasıl olacağını kavrayıp, ona
göre pozlama, banyo ve baskı işlemlerini belirlemek anlamına
gelmektedir. Amaç kusursuz bir negatif ve kusursuz bir baskı
elde etmektir.
Zone sistemde ton aralığı 11 dilime ayrılmıştır
( 0-I-II-III-IV-V-VI-VII-VIII-IX-X )
0 I II III IV
V VI VII VIII IX X
I-------I--------I--------I---------I---------I----------I---------I-----------I----------I---------I
Tam
Orta Tam
Siyah Gri
Beyaz
Buna göre ;
0
Zone 0 Tam Siyah ( Tam yanmış bir fotograf kartının siyahı )
5
Zone V Orta Gri ( % 18 yansıtma standardına göre üretilen Gri kart’ ın grisi )
Zone X Tam Beyaz ( Hiç pozlanmamış yarı mat bir fotograf kartının beyazı )
Yukarıda gösterilen çizelgedeki her zone ile
yanındaki zone arasında ( örneğin ; Zone II ile Zone III arası)
bir stop pozlama farkı vardır. Diğer bir deyişle, Zone II ye
karşılık gelen pozlama’ dan bir stop fazla pozlamak, fotografı
çekilen alanı Zone III ‘e taşımak demektir.
|
Zone Sistem
örnekleri (Fotoğraflar Ansel Adams)
|
Herhangi bir cisim üzerinde Zone VI daki gri
tonuna karşı gelen gri bir bölgeden pozometre ile ışık ölçümü
yaptığımızda Örtücü hızı 1/60 ve Diyafram açıklığı 11 oldu ise,
bunu Zone IV ‘ e taşımak istediğimizde diyafram açıklığını iki
stop kısmamız , yani f / 22 yapmamız yeterli olacaktır.
Biliyoruz ki az pozlanmış bir negatif yıkandığında
açık çıkmakta – çok pozlanmış bir negatif yıkandığında koyu
çıkmaktadır. Dolayısıyla agrandizman baskı sırasında (aynı pozlama
süresi ile aynı numara kart kullanıldığında) açık negatif koyu
sonuç verecek, koyu negatif ise açık sonuç verecektir. Yani,
az pozlanmış negatif koyu bir baskı, çok pozlanmış negatif açık
bir baskı verecektir.
Zone sistemle elde edilen kusursuz negatif orta
sertlikteki 2 numara kart’ ta en iyi sonucu verecektir. Yani
en iyi baskıyı 2 numara kart’ ta gerçekleştirecek şekilde tasarlanmıştır
ve çekim aşamasında hangi zone aralıkları negatife aktarılmış
ise baskı sırasında da kart üzerinde bütün bu tonlar elde edilecektir.
V. Zone orta gri ( gri kart ‘ ın grisi ) ve 2
numara kart’ da orta griye karşılık gelen tonlamanın en iyi
elde edildiği karttır.
V. Zone dan itibaren IV. Zone, III. Zone , II.
Zone, I. Zone ve 0. Zone doğru her basamak bir stop daha koyu
tonlara (siyaha doğru) gitmekte,
V. Zone dan itibaren VI. Zone, VII. Zone, VIII.
Zone , IX. Zone ve X. Zone doğru her basamak bir stop daha açık
tonlara (beyaza doğru) gitmektedir.
Kuramsal olarak her ne kadar 0’ dan X’ a kadar
zone aralıklarından söz edilse de , I. Zone ile IX. Zone’larda
konunun ancak tonlarını görmek olasıdır. Bu ton aralığının önemli
bir kısmında detayları ve dokuyu görmek olası değildir. 0. Zone
ile X. Zone ise tam siyah ve tam beyaz olacaktır.
|
Zone Sistem
örnekleri (Fotoğraflar Ansel Adams)
|
Doku ve detayları saptayabilmek , ancak II. Zone
ile VIII. Zone aralığı arasında mümkündür. Buna karşın Zone
III ile Zone VII aralığındaki tonlar çok daha belirgin ve saptanabilir
tonlar olduğu için bu aralıktaki tonları esas almak özellikle
amatör fotografçıların çalışmalarında kolaylık sağlayacaktır.
Deneyimli bir fotografçı çekim yapacağı alanın
ya da konunun her yanından yansıyan farklı ışığı ( açıklıkları
– koyulukları ) gözden kaçırmaz ve ışığı birbirinden farklı
olan bölgelerden ayrı ayrı ölçüm alır. Ama unutulmamalı ki pozometreler
%18 griye göre , yani Zone V. i esas alarak ölçüm yapmaktadır.
Zihinlerde orta griden ( Zone V. ten ) itibaren en az bir -
iki stop açığı ile en az bir - iki stop koyusu zaten yer etmiştir.
Dikkat edilmesi gereken en önemli husus, detay ve doku görülebilen
(detay ve doku alınabilen) en koyu alanı esas alıp , pozlama
süresini ( örtücü hızını ) ve diyafram açıklığını oraya kaydırmaktır.
Belirlenen bu koyu alandan ne kadar doku ve detay isteniyorsa
, o ölçüde pozlama Zone III’ e , veya Zone II’ ye kaydırılır.
Bir manzara ( peyzaj ) fotografı çekilirken, ışığı yeterli olan
gri kayalık bir bölge ile ağaçlar ve ağaçların gölgeleri bulunduğunu
varsayalım. Ağaç gölgelerindeki taş, çalı, toprak ve ot detayları
gözle görülebiliyorsa ve bu detaylarla dokunun negatifle saptanması
isteniyorsa, gölge alandan ışık ölçülür. Varsayalım pozometre
1/30 sn. örtücü hızı ile 8 (f) diyafram açıklığı tesbit etti.
Gölge alanlardaki detayları film yüzeyine saptayabilmek için
Zone III. e kaydırılması gerekir. Makinadaki pozometre veya
el pozometresi % 18 griye göre , yani Zone V. e göre ölçüm alacaktır.
Bu ölçümden yararlanarak pozlama Zone III. e kaydırılacaksa,
Zone V. ile Zone III. arasında iki stop fark olduğu hatırlanarak
ya diyafram açıklığı 8 den 16 ya veya örtücü hızı 1/30 sn. den
1/125’ e çekilmelidir.
Eğer ilk ışık ölçümü gölge alanlardan değil de
, ışıklı bir yüzeyden ( gene detay okunabilen bir alan ama en
ışıklı alan olsun) alınmış olsaydı bu kez, az önce yapılanın
tersi yapılarak, Zone III. e kaydırmak yerine , Zone VII. ye
kaydırılacaktır. Işıklı alandan pozometre 1/500 sn. örtücü hızı
ile 22 (f) diyafram açıklığı saptadı ise (gene Zone V. e göre
ölçüm alındığı hatırlanarak ) Zone VII. ye doğru iki stop kaydırılması
gerekecektir. Bu durumda ya örtücü hızı 1/500 sn. den 1/125
sn. ye veya diyafram açıklığınızı 22 den 11’ e taşınmalıdır.
Ancak , yukarıda da belirtildiği gibi fazla ışıklanan
yüzeyler yerine , az ışıklanan yüzeylerin esas alınıp Zone
Sistem’ in kullanılmasının daha uygun olduğu unutulmamalıdır.
Yoğun ışık yansıtan kar, su , ....vb yüzeylerden
ışık ölçtükten sonra genellikle diyafram veya enstantanenin
iki stop açılması önerilir. Bunun tam tersi durumda , yani az
ışık yansıtan koyu ve siyah yüzeylerden ışık ölçtükten sonra
da iki stop kısılması önerilir. Çok ışık yansıtan yüzey, eğer
açık ve berrak bir havada gün ışığının yoğun olduğu durumlarda
bu kez ışık koşulları üç stop açılmasını veya gün ışığının çok
etkili olmadığı kapalı havalarda ise ışık koşulları sadece bir
stop açılmasını gerektirebilir. Tersi durumda ; yani koyu siyah
ve az ışık yansıtan yüzeyler eğer kapalı havada ise ve gün ışığı
çok etkili değilse üç stop kadar kısılması ama gün ışığı çok
etkili ise bir stop kısılması gerekebilir. Çoğu amatör fotografçı
da bunu bilir ve çekimlerinde uygular. Dikkat edilecek olursa
bu uygulama aslında Zone aralıkları arası kaydırmalardan başka
bir şey değildir. Tek fark, bu kaydırmaları yaparken üretici
firmanın belirlediği film hızı ile film yıkama süresini uyguluyor
olmasıdır. Zone Sistem uygulamasında esas olan; Film hızının,
film yıkama süresinin ve sıcaklık derecesinin, kart banyo süresinin
ve yıkama sıcaklığının çok hassas bir şekilde fotografçı tarafından
belirlenmesidir. Bunu yaparak da fotografçı , mükemmel bir negatif
ve mükemmel bir baskı elde etmeyi umar.
Unutulmamalıdır ki her nesne veya yüzey, doğru
pozlandığı ölçüde en iyi sonuçlara ulaşılır ve bütün detaylar
film yüzeyine saptanabilir. Eksik veya fazla pozlandığı ölçüde
de , o kadar detay kaybı olacak , o kadar kötü negatif elde
edilecektir. Bunu bir an için şöyle düşünün. Homojen aydınlanmış ve Zone V. e isabet
eden grilikte yüzeye sahip bir nesneden pozometrenizle ölçüm
aldınız, bu yüzeyde hiç bir gölge veya fazla ışıklanmış yer
olmasın. Bütün alan homojen ışığa sahip ve yüzey orta griyi
gösteriyor olsun. Zone V. e isabet eden (%18 gri) bu yüzeyi
pozometreniz doğru saptayacaktır ve oldukça iyi bir negatif
elde edecek, negatifinizde yüzeydeki bütün detayları görebileceksiniz.
Ancak , iki stop eksik veya fazla pozladığınızda bu kadar iyi
bir negatif elde etmeniz olanaksızlaşmıştır. Banyo sırasında
veya karta aktarma (baskı) sırasında ne kadar hünerli olursanız
olun, negatifin yüzeyine saptanamamış olan bu detayları elde
etmeniz olası değildir.
Zone sistemdeki temel amaç, fotografçının
çekim öncesi, fotografını çekmeyi düşündüğü alanın her noktasındaki
ışığını, detaylarını ve tonlarını kendi zihninde şekillendirmesini
veya buradan elde etmek istediği sonuçları önceden zihninde
oluşturarak, koşulları kendi istemleri doğrultusunda biçimlendirmesini
sağlamaktır.
Bu öngörü ve saptamayı başarılı bir şekilde yapabilen
bir fotografçı için deklanşöre basmadan önce, kullandığı filmin
hızının saptanması ve bu doğrultuda filmin doğru pozlanması
ile aynı filmin doğru banyo edilmesi önem kazanmaktadır.
Film hızı (asa değeri) deyince hemen hepimizin
aklına film kutularının (kasetlerinin) üzerine üretici firma
tarafından yazılı hız gelmektedir şüphesiz ( 50 asa, 100 asa,
125 asa, 200 asa , 400 asa.......vb.) Film banyosu dendiğinde
de gene aklımıza banyo kimyasallarının kutularında üretici firmalarca
yazılmış olan sulandırma miktarları ile film kutularında yazılı
olan sıcaklık dereceleri ve geliştirme süreleri gelecektir.
Bütün bu değerleri belirleyen üretici firmalar
‘ ın belirlemelerini bir yana koyup , hem film hızınızı ,
hem banyo sürenizi ve hatta makinanızın pozometresini kendi
gerçekliğinize göre, yani kendi saptamalarınıza göre yeniden
belirlemelisiniz.
Unutmamalı ki, birden fazla firmanın birbirinden
farklı onlarca filmi var, birden fazla banyo solüsyonu var ve
her firmanın seriler halinde ürettiği onlarca fotograf makinası
ile bunlara ait pozometreler var. Kullandığınız her ekipman
ve malzemeyi üretici firmaların saptamalarına göre değil , kendi
koşullarınıza göre mutlaka test etmelisiniz ve elde edeceğiniz
bu sonuçlara göre işlem yapmalısınız.
Karanlık oda çalışmaları sırasında , kullanacağınız
küçük test kartlarının mutlaka nihai baskıyı yapacağınız kartın
bulunduğu kutudan alınması gerektiğini , aynı numara kart olması
, aynı mat-parlak yüzeye sahip olması , farklı markalardaki
kartları birbirinin test kartı olarak kullanmanıza uygun olmadığı
gibi , kartınız aynı marka bile olsa bundan kaçınmanız gerektiğini
altını çizerek hatırlatmak istiyorum. Kartın markası ve sertlik
derecesi (numarası) aynı olsa bile test kartının mutlaka baskı
için kullanacağınız kartın kutusundan alınması gerektiğini söylerken,
üretim tarihlerinin farklı olabileceği, üretim bant’ ının farklı
olabileceği, üretim koşullarının (nem oranı,ısı, ışık, hammadde.......vs)
farklı olabileceği...vb varsayımlardan yola çıkmaktayım. Bu
türden farklılıklardan doğacak sorunları minimum’ a indirebilmek
için, mutlaka test kartınızın son baskıyı yapacağınız kartın
kutusundan alınması gerektiği konusunda zihniniz açıksa, benzer
varsayımların gerek fotograf makinaları, lensler ve pozometreler
için ve gerekse filmler ve banyo kimyasalları için de aynı ölçüde
geçerli olabileceği sonucuna varacaksınız. İşte bu nedenlerden
dolayı fotografın her aşamasında testler yapılmalı ve bu testlerden
elde edilecek verilerle hareket edilmelidir.
Zone Sistem uygulayarak fotograf yapmak isteyen
birinin temel prensip olarak şu sorulara yanıt bulmaya çalışması
gerekir. Kullandığınız filmin hızını (duyarlılığını-asa değerini)
bilmiyorsunuz, bu filmin banyo süresini ve banyo sıcaklık derecesini
bilmiyorsunuz. Kullandığınız kartın banyo süresini ve sıcaklık
derecesini bilmiyorsunuz. Ne yaparsınız? Fotografçı bu soruların
yanıtlarını bulabildiğinde , zone sistemi fotograf üretiminde
kullanıyor demektir.
ZONE SİSTEM UYGULARKEN ÖZEN GÖSTERİLMESİ GEREKEN
KOŞULLAR
1) Fotograf makinası (gövde)
değiştirilmeyecek, hep aynı makine kullanılacak. Gövde değiştirildiği
takdirde aşağıda anlatılacak testlerin tamamının bu yeni gövde
için yeniden yapılması gerekir.
2) Objektif değiştirilmeyecek,
hep aynı objektif kullanılacak. Değişken odaklı (zoom) objektif
kullanılmayacak. Kullanılabilecek en uygun objektif olarak 50
mm. normal bir objektif önerilir. Ancak, geniş açı (örneğin;
35 mm.) veya dar açı (örneğin; 105 mm.) diğer objektifleriniz
de varsa ve bunları da kullanmak istiyorsanız, bunlar için de
ayrı ayrı testler yapmalısınız. Zone sistem uygulamıyorsanız
bile değişken odaklı (zoom) objektifler yerine,sabit odaklı
objektifleri ayrı ayrı edinmenizin ( örneğin; 28 mm. 35 mm.
50 mm. 85 mm. 105 mm. 210 mm. 300 mm. gibi herbirinin tek tek
bulunduğu bir set ) ve bunları çantanızda tek tek bulundurup,
her birini gerekli olduğu anda çıkartıp makinanıza takarak kullanmanız
daha iyi sonuçlar almanızı sağlayacaktır.
Aynı şeyleri kart kullanımı için de hatırlatmakta yarar görüyorum. Multigrade
bir kart kullanmak yerine farklı sertlik derecelerine sahip
( Örneğin ; 0 numara kart , 1 numara kart, 2 numara kart, 3
numara kart, 4 numara kart, 5 numara kart gibi ...) en çok gereksinim
duyduğunuz hangileri ise onları ayrı ayrı bulundurmalısınız)
birden fazla kart bulundurmayı tercih etmelisiniz. Multigrade
kart kullandığınızda agrandizör objektifinin önüne (objektifle
kart arasına) konacak her yeni multigrade filtre ile yeni bir
kart hızı, yeni bir gren yapısı elde etmeyi bekliyor olacaksınız.
Kartın gren yapısı bu filtre aracılığıyla her defasında değişecek
, aynı kart bir filtre ile ince gren verirken bir başka filtre
ile iri gren verecek beklentisi tümüyle yanlış olmamasına karşın,
ayrı ayrı gren yapısına ( ayrı ayrı duyarlılığa) sahip kartlardan
daha iyi sonuç almayı beklemek, zoom objektif kullanmak yerine
objektifleri tek tek edinmeyi tercih etmek kadar tutarlı bir
davranış olacaktır.
Bu noktadan hareketle, film ötelemek ya da film zorlamak diye de anılan,
ancak yukarıdaki örnekleri hemen çağrıştıran yönteme dair bazı
hatırlatmalar yapmak istiyorum. Öncelikle beklentilerinize (almak
istediğiniz sonuçlara) en uygun film hızını seçmelisiniz. İri
gren elde etmek istiyorsanız yüksek hızlı filmleri (örneğin;
400 asa, 800 asa gibi), ince gren elde etmek istiyorsanız düşük
hızlı filmleri (50 asa , 100 asa, 125 asa gibi) tercih etmelisiniz.
Bunun gibi daha pek çok istem için (yüksek kontrast sağlamak
ya da düşük kontrasta ulaşmak, naif sonuçlar almaya çalışmak
ya da sert etki elde etmeyi istemek.... gibi) bu isteminizi
karşılamaya en uygun filmi tercih etmelisiniz. Eğer böyle istemleriniz
yok ise, sadece değişken ışık koşullarında rahatlık sağlamak
üzere farklı film hızlarını kullanmak isteminde iseniz, her
filmi ayrı ayrı bulundurmanız daha uygun bir seçenektir. Zoom
objektifler yerine objektifleri tek tek edinmek gibi, multigrade
kart yerine her numaradaki kartı ayrı ayrı kullanmak kadar ,
film zorlamak (ötelemek) yerine farklı hızlara sahip filmlerle
çalışmak ve istemlerimize en uygun olanını kullanmak daha tutarlı
bir yaklaşım olacaktır. Zorlanmış bir filmi farklı yıkama
süresine tabi tutarak elde edilecek sonuca göre,bu filmin zorlandığı
hıza sahip bir başka film kullanılarak elde edilecek sonuç bekleneni
daha iyi verecektir. Varsayalım 200 asa bir filmi 800’ e zorladınız.
Yani filminizi iki stop ötelediniz. Dolayısıyla filminizi aslında
iki stop eksik pozladınız. Bir başka deyişle 200 asa film kullanırken
pozometreniz f/16 ya 1/8 sn. örtücü hızı veriyorken, filminizin
hızını 800’ e zorladığınızda f/16 sabit kalmak koşuluyla örtücü
hızınız 1/30 sn. olacaktır. Bunu yaparak aslında mevcut filminizi
iki stop eksik pozlamış oldunuz. İki stop eksik pozlanmış bir
negatif ( kullanılan filmin negatif olduğunu düşünürsek) çekimi
yapılan mekandan,alandan ya da objeden pek çok detayı algılamamış
(kaydetmemiş) olacaktır. Sonuç bu iken, filmin banyo süresini
değiştirerek film yüzeyine aktarılamamış detayları elde etmek
olanaklı değildir. Bunun yerine 800 asa bir film kullanılsa
idi, filmin gren yapısı iri olduğu için zaten gene pek çok detay
yitirilmiş olacaktır elbette. İnce gren bir filmin kaydedeceği
detay kadar başarılı bir şekilde iri gren bir filmle detay kaydetmek
mümkün değildir. Ancak 800 asa bir film kullanılarak elde edilecek
detay kadar, zorlanmak suretiyle 800 asa gibi kullanılmış bir
filmin detay kaydetmesi de mümkün değildir.
Bütün bu uyarılar Zone sistem uygulanmıyor olsa bile dikkate alınmalıdır.
Zone sistem uygulayan fotografçılar için ise vazgeçilmez prensiplerdir.
3 ) Kullanılacak filmin markası ve hızı (duyarlılığı)
hep aynı olmalıdır. Örneğin ; 100 asa Ilford veya 400 asa kodak.
Eğer birden fazla marka veya birden fazla hıza sahip film kullanılacaksa
bu filmler için de testler gerçekleştirilmek zorundadır. Marka
aynı kalsa bile filmin hızı değiştiğinde ( örneğin ; Ilford
100 asa ve Ilford 125 asa) mutlaka bu yeni film de test edilmek
zorundadır.
4) Kullanılacak film banyo solüsyonu (kimyasalı)
ve yıkama sıcaklığı ile yıkama süresi hep aynı olmak zorundadır.
Örneğin banyo solüsyonu D-76 ise, sürekli D-76 ile yıkanmalıdır.
Eğer yıkama solüsyonu değiştirilecekse veya farklı zamanlarda
birden fazla solüsyon kullanılıyorsa , bu solüsyonlarla da mutlaka
testler gerçekleştirilmelidir.
Yıkama süreleri ve sıcaklık dereceleri de testlerle
bir kez belirlendikten sonra , sürekli aynı yıkama süresi ve
sıcaklık dereleri kullanılacaktır.
5) Kullanılacak kartın markası ve sertlik derecesi
(duyarlılığı-kart numarası), parlaklık ya da matlık derecesi,
kağıt ya da plastik tabanlı oluşu, hep aynı kalmalıdır. Şayet
kartın markası veya aynı kart bile olsa, numarası .....vs. değiştirilecekse
yeniden test edilmesi ve ona göre kullanılması gerekir.
6) Kart banyo solüsyonu ve yıkama süresi ile
yıkama sıcaklık derecesi hep aynı kalmalıdır. Bu da değiştirildiğinde
yeniden test edilmeyi gerektirir.
7) Kart baskısı sırasında agrandizör şase yüksekliği
hep aynı kalmalıdır. Bu değiştirildiği taktirde, testlerde
yanılgılara yol açacaktır. Agrandizör objektifi aynı olmalı
ve diyafram açıklığı da sabit tutulmalı, değiştirilmemelidir.
8 (f) diyafram açıklığı kullanmanızı öneririm.
Bu açıklama ve uyarılar özellikle amatör fotografçıların
dikkate alması gereken önemli noktalardır. Tabaka film kullanan
büyük ve orta format makinalarla aşağıda açıklayacağımız testleri
gerçekleştirmek daha kolay iken, 35 mm. film kullanan amatör
kameralar için testleri gerçekleştirmek biraz daha zahmetli
olacak ve daha fazla dikkat gerektirecektir. Bir kez herhangi
bir test yöntemini kavramış ve uygulamış bir fotografçı , bir
miktar çaba ile kendisine özel test yöntemleri de üretebilir.
En önemli husus; filmimizin hızını bilmediğimizi varsayarak
bunu saptamaya çalışacağımızı, filmimizin yıkama süresini ve
sıcaklık derecesini bilmediğimizi varsayarak bunu saptamaya
çalışacağımızı, kullandığımız kartın yıkama süresini ve sıcaklık
derecesini bilmediğimizi varsayarak bunu saptamaya çalışacağımızı
biliyor olmamızdır. Bu ip uçlarından sonra, fotografı bir yaşam
biçimi haline getirmiş deneyimli birinin, herhangi bir örnek
bulunmaksızın bile kendi yöntemini geliştirebileceği kanısındayım.
FİLM HIZI, FİLM YIKAMA SÜRESİ VE KART YIKAMA
SÜRESİNİN TEST EDİLMESİ
Test, dış mekanda (gün ışığında) ama kapalı
bir havada (homojen ışıkta) yapılırsa daha tutarlı sonuçlar
elde etmeyi sağlayacaktır. Bu testten sağlıklı sonuçlar elde
edebilmek için gerekli olan malzeme ; bir gri kart, dokulu yüzeyi
olan bir inşaat biriketi veya duvar yüzeyi ya da dokulu yüzeyi
olan bir havlu...vs olabilir. Makina sehpaya bağlanır ve objektifin
karşısına gri kart ( net olmasının önemi yok, objektif gri kart
dışında hiçbir şey görmemeli ) konur. Gri kartın yüzeyine ışık
homojen düşmelidir (parlama veya gölgelenme olmamalı). Objektifdeki
netleme bileziği sonsuz konumuna getirilir. Diyafram en kısık
durumuna alınır ( 16 - 22 diyafram ). Ölçüm yapılır ve bu en
kısık diyaframa karşılık gelen örtücü hızı (enstantane) tespit
edilir. Veya sabit diyafram almak yerine , sabit örtücü hızı
(örneğin 1/60 sn.) kullanılarak , bu örtücü hızına karşılık
gelen diyafram değeri tesbit edilir. Ancak örtücü hızı 1
tam saniye ve altına inmemeli, 1/500 sn. ve üstüne çıkmamalıdır.
Çünkü 1/15 ile 1/30 enstantane arasındaki bir stop fark daha
hassas ve doğru gibi görünmesine karşın, 1/500 ile 1/1000 enstantane
arasındaki bir stop fark’ ın bu kadar hassas ve doğru olduğu
şüphe götürür.
O nedenle 1/250 sn. lik örtücü hızını aşmamaya
ve 1 / 2 sn. lik örtücü hızının altına da düşmemeye dikkat edilmelidir.
Çünkü 1 tam saniye ve daha yavaş örtücü hızlarının da kullanılacak
filmler yönünden tam olarak karşılıklarını bulabildikleri söylenemez.
Işık koşulları ne olursa olsun gri kart ölçümünden
elde edilen pozlama verileri Zone V. e ( orta gri’ ye ) karşılık
gelecektir.
Zone 0. ın gün ışığına çıkartılmış ve tamamen
yanmış bir kartın tam siyahı olduğunu ve dolayısıyla negatiften
elde edilen görüntüden uzak olduğu, Zone X. un ise hiç ışık
almamış bir karttaki tam beyazla örtüştüğü hatırlanmalı.
Dolayısıyla film üzerinde ışığın ( pozlanmışlığın
) ilk hissedildiği Zone bölgesi olan, maksimum siyahtan bir
durak önceki Zone I. tesbit edilmelidir. Zone V ile Zone I
arasında 4 stop fark vardır. Bu itibarla eğer testler doğru
ise Zone V. ten yola çıkarak 4 stop eksik pozlandığında Zone
I. i elde etmek gerekir.
Film kutusunda üretici firmaca belirtilen film
hızını esas alın ve makinanızın asa değerini buna ayarlayarak
ölçüm yapın. Bu ölçüm % 18 lik gri ‘ yi verecektir. Diyaframınızı
4 stop kısarak (veya örtücü hızınızı 4 stop artırarak) bir ölçüm
daha yapın. Sonra bu değerden sırasıyla; yarım stop eksik –
bir stop eksik – yarım stop fazla – bir stop fazla olmak kaydıyla
deklanşöre basın ( eğer makinanızda üçte bir stop aralığı var
ise, yarım stop yerine üçte bir stop kullanmanız daha iyi olacaktır).
Ancak bunu yaparken her deklanşöre bastıktan
sonra bir kez de objektifin kapağını kapatıp gene deklanşöre
basın ki her pozlanmış karenin yanında birer de pozlanmamış
(boş) kare bulunsun negatifinizde.
Aynı işlemi , filminizi makinadan çıkartmadan
önce bir kez de dokulu yüzeyi olan (örneğin; bir havlu ile)
tekrar edin. Sonra filmin kalan kısmını iç mekanda veya dış
mekanda çeşitli çekimler yaparak tamamlayın ki yıkama esnasında
filmi kesmek zorunda kalmayasınız. Bunun yanısıra, filminizde
boş kare sayısı çoğaldığında yıkama sırasında kimyasalların
negatifinizdeki pozlanmış kareler üzerindeki etkisinin artacağını
da unutmayın.
Filminizi tamamladıktan sonra her zaman kullandığınız
banyo solüsyonu ile ve üretici firmanın kullandığınız film için
belirlediği süre ve sıcaklık derecesiyle yıkayın. Filminiz kuruduktan
sonra bir Densitometre yardımıyla( negatif yoğunluğunu ölçmek
için en iyi yöntemdir ) ile yoğunluk ölçün. Ancak densitometre
yok ise göz ile her pozlanmış kare ile yanındaki pozlanmamış
( beyaz ) kareyi karşılaştırın ve en az görüntü yoğunluğu bulunan
kareyi tespit edin. Gri kart çekimlerinin olduğu en az yoğunluktaki
kareyi saptadıktan sonra, testinizden emin olmak için havlu
çekimlerinizin bulunduğu karelerden de yararlanın.
Şayet en az yoğunluk içeren kare 4 stop eksik
pozladığınız kare ise film kutusunda belirtilen film hızı sizin
uygulayacağınız hız olacaktır. Şayet istediğiniz yoğunluk burada
değil de örneğin bundan yarım stop ( veya üçte bir stop) fazla
pozlanan karede ise , film kutusunda belirtilen hızdan üçte
bir oranında daha yavaş bir film olduğunu
kabul edip, makinanızdaki hız ayarını buna göre düzeltin. Örneğin
; bu testi yaptığınız film 100 asa bir film idiyse, bu testten
sonra yukarıdaki veriye göre makinanızın asa ayarını 50 ye
almanız gerekir. Ancak, en az yoğunluk içeren kare yarım stop
eksik pozlanan kare ise bu kez makinanızın asa ayarını 100 yerine
150 ye alacaksınız.
Test etmenin mantığını bir kez bu çerçevede kurabildikten
sonra , filmlerin size göre gerçek hızını saptamanız son derece
kolay olacaktır.
Bir densitometreniz yoksa , filmi kendi gözünüz
ile tesbit etmelisiniz ve bunu yaparken, yoğunluğu en düşük
kareyi ( en az pozlanmış kareyi ) tesbit ederken çok dikkatli
olup, hiç hata yapmamaya özen göstermelisiniz.
Daha başlarken, Zone 0 ile Zone II aralığının,
koyu bölgelerdeki (siyahtaki) tonları verebildiğini, ancak dokuyu
ve detayları veremediğini , detayları ve dokuyu ancak Zone III
‘ den itibaren belirgin bir şekilde görebileceğinizi ,
Zone X ile Zone VIII aralığının da açık bölgelerdeki
(beyazdaki) tonları verebildiğini , beyazdaki detayları ve dokuyu
veremediğini, detayları ve dokuyu ancak Zone VII ‘ den itibaren
belirgin bir şekilde görebileceğinizi söylemiştim.
Bir başka yöntem de doğrudan makinanızdaki
ASA ayarı ile oynayarak test almaktır. ( Özellikle bazı elektronik
makinalarda gerek asa ayarı’ nın 10’arlı dilimleri içererek
çok dar aralıkları göstermesi, gerekse örtücü hızının 1/45 ,
1/90....gibi dar aralıkları göstermesi , bu yöntemi kullanılabilir
hale getirmektedir ) Bu test’ i yaparken de gene gri kart ve
dokulu yüzeyi olan bir duvar veya kumaş kullanabilirsiniz. Makinanın
ve gri kartın karşılıklı duruşlarını hiç bozmadan çekim yapmalısınız.
Örtücü hızı veya diyafram açıklığı’ndan biri sabit bırakılıp,
diğeri her asa ayarı değişikliğine göre oluşacak yeni pozlama
duruma göre değiştirilerek çekimler yapılır. Gene her kareden
sonra bir tane boş kare bırakarak çekimlerinizi yapın. Önce
film kutusunda yazılı firmaca belirlenmiş hız’ ı esas alın.
Örneğin filminiz 200 asa bir film ise, makinanızın asa değerini
100’ e alıp ilk kareyi çekin ve ardından objektif kapağını kapatarak
bir kare boş çekin . Sonra % 25’ lik dilimler halinde sırasıyla
175 asa’ ya alıp bir kare çekin ve gene bir kare boş çekin.
150 asa’ ya alıp bir kare çekin ve bir kare boş çekin. 125 asa
ile çekip tamamlayın. Ardından tersine dönüp aynı şeyleri 225
asa ve 250 asa .......devam ederek tekrar edin. Elektronik makinalarda
bu değerler 10’ arlı dilimler halinde yapılabildiğine göre,
190 asa, 180 asa, 170 asa, 160 asa ve 150 asa ile devam ederek
çekim yaptıktan sonra, tersine dönüp 210 asa, 220 asa, 230 asa,
240 asa ve 250 asa ile......devam ederek çekimlerinizi yapabilirsiniz.
Test gerçekleştirildikten sonra üretici firmanın
belirlediği süre ve sıcaklık ile filminizi yıkayıp densitometre
yardımıyla, Kodak’ ın Gri Skalasını kullanarak veya gözünüzle
( gri kartı yanınıza alarak ) Zone V ‘ teki Orta Gri’ yi ( Gri
Kartın grisini) hangi karede saptayabildiğinizi bulun. Bu kare
hangi asa değeri ile çekilmiş ise bu film için yeni hızınız
(asa) bu hızdır. Testinizden emin olmak için, çekimlerini yaptığınız
dokulu yüzeyi olan diğer nesne (havlu) nin olduğu kareleri de
kontrol edin.
Orta gri saptamasından emin olduktan sonra, bu
kez en az yoğunluk içeren kareyi saptamak üzere yukarıdaki ilk
örnekte olduğu gibi I. Zone gelmek için 4 stop eksik pozlama
(ilk örnekte 4 stop kısmıştık) için makinanın asa ayarını 3200’
e alın. İlk çekimi 3200 asa ile yaptıktan sonra çeyrek dilimler
halinde asa ayarını sırasıyla, önce ileriye doğru 4000 – 4800
ve 5600’ e , sonra geriye doğru 2800 – 2400 ve 2000’ e alarak
(arada boş-pozlanmamış kareler bırakmak suretiyle) çekimlerinizi
yapın. Filmi yıkadıktan sonra yukarıdaki ilk örnekte olduğu
gibi yoğunluğu en az olan kareyi bulun. Bu size filminizin yeni
asa değerini verecektir.
Çok daha hassas sonuçlar elde etmek için, yani
yanılma payını minimuma indirebilmek için her iki yöntemi de
aynı anda kullanıp , çıkan negatiflerin ve alınan sonuçların
birbirini kontrol etmesini sağlamak daha doğru olacaktır. Kısacası
her iki yöntem de kullanılarak, yapılan testlerin de test edilmesi
sonucu çıkacaktır ki bu da maksimum iyi sonuç demektir.
Tabaka film ( örneğin 18 x 24 yahut 25 x 25
boyutunda tek plaka halinde filmler ) kullanmadığınıza göre
test aldıktan sonra zaten filminizi tüketmiş olacaksınız. Bu
durumda film hızının saptanması bir işe yaramayacak ve her aldığınız
filmi sadece test edip istediğiniz çekimleri yapamayacakmışsınız
gibi görünmekte. Çünkü kullandığınız film 35 mm. bir film ve
36 kareden oluşmakta. Filmin test edildikten sonra kesilmesinin
pek doğru olmadığını söylemiştim.
Ancak, filminizi test karelerini bölmeden ( mekanik
makinalarla yapılması daha kolaydır, elektronik makinalarda
problem çıkacaktır ) ve film kasetini kırmadan ( filmin ışıklanmaması
için ) test karelerini kesip aldıktan sonra kalan kısmı buradan
elde ettiğiniz veriler doğrultusunda elbette kullanabilirsiniz.
Elektronik makinaların bir bölümü bütün filmi önce film kasetinden
tamamen boşalttıktan sonra, çekim yaptıkça kasetin içine yeniden
toplamakta , bir diğer kısmı böyle yapmamakla birlikte her iki
türden elektronik makina da filmi geriye sararken kasetin içine
tamamen topladıkları için, kaset kırılarak filmin çıkartılmasına
neden olmaktadır. Başka aparatlar kullanılarak filmin ucu kasetten
çıkartılabilse bile , bu kez de test için kullandığımız kısmının
ne kadar olduğu konusunda ( yani filmi neresinden keseceğimiz
konusunda) problem çıkmaktadır.
Bu durumda yapılacak en iyi şey, aynı marka ve
aynı hız ( asa ) da, üretim tarihleri aynı olan birden fazla
film bulundurmak ve bir tanesi ile test işlemini gerçekleştirdikten
sonra diğerleri ile ( geniş bir zamana yaymadan ) çekimleri
gerçekleştirmek olacaktır. Filmlerinizi birkaç hafta içinde
tüketmelisiniz ki , bekleme sürelerinde bayatlama , nem....vb.
nedenlerden dolayı hızlarında farklılık oluşmasın.
Yukarıda anlatılan yöntemlerden hangisi ile test
yaparsanız yapın önemli olan , size ve ekipmanınıza en uygun
olan yöntemle test işlemlerinizi yapmış olmanız ve bu yöntemde
yeterince deneyim kazandıktan sonra , gerek aynı markanın farklı
hızdaki filmlerini ve gerekse diğer markaların farklı hızdaki
filmlerini ihtiyaç duyduğunuz takdirde kolayca test edebiliyor
olmanızdır.
Bu aşamada şunu önemle belirtmeliyim ki ,
makinanız – objektifiniz ( değişken odaklı zoom objektifler
kullanmayın) – yıkama solüsyonunuz – yıkama süreniz ve sıcaklığınız
– baskı sırasında agrandizör yüksekliğiniz , agrandizör objektifinin
( objektif de aynı kalmalı ) diyafram açıklığı ve ampulunün
gücü – kulandığınız kartın markası , numarası ve banyo süresi
hep aynı kalmalı, yani sabit olmalıdır.
Seçtiğiniz film üzerinde yukarıda size uygun
olan yöntemle testinizi gerçekleştirip, makinanızın o film için
uygun olan hız dilimini belirlediniz .( Unutulmamalı ki, aynı
testi beş ayrı marka makine ve farklı açı objektiflerle ve aynı
koşullarda yaptığınızda, her biri ile farklı hız’ lar saptamanız
olasıdır. Dolayısıyla sizin belirlediğiniz hız, kendi makinanızda
-üzerinde bulunan objektif sabit kalmak koşuluyla - uygulayacağınız
hız’ dır ).
Bu saptamadan sonra , simdi filminizin yıkama
süresini saptamak durumundasınız. Bu durumda yapılacak en
doğru şey , yeni hız ayarınızla aynı filmin ikinci kasetini
makinaya takıp yeniden test çekimleri yapmaktır.
Bu aşamada akla gelecek ilk şey , yukarıdaki
test yöntemlerinden birini en az altı kez tekrar ettikten sonra,
herbirini tamamladıkça tanka koyup sırasıyla standart yıkama
süresinin 15’ er saniyelik dilimler halinde 3-4 kez kısaltılması
ve yine 15’ er saniyelik dilimler halinde 3-4 kez uzatılması
olacaktır. Örneğin ; standart yıkama süresi 9 dk ise , sırasıyla
8 dk.45 sn. – 8dk.30 sn. - 8 dk.15 sn. ve 9 dk.15 sn. -
9 dk.30 sn ve 9 dk.45 sn. lik sürelerde ayrı ayrı ve aynı sıcaklık
derecesiyle yıkamak gibi.
Zone sistem testleri için zone sistemi kullanan
fotografçıların önerdiği yöntemlerin çoğu (35 mm. film için)
çok miktarda film tüketilmesini gerektirmektedir. Test maliyetinizi
minimum seviyeye indirebilmeniz ve yaptığınız testlerden alacağınız
sonuçlarda da maksimum isabet kaydetmeniz için önereceğim yöntem
şu olacaktır.
İlk karede bir gri kart’ ın çekimini yapın (
gri kartın net olmasına özen gösterin). Sonra bir boş kare (objektif
kapağını kapatmak suretiyle) çekin. Sonra dokulu yüzeyi olan
bir materyal bulun ( inşaat biriketi, dokulu bir duvar veya
telis gibi, havlu gibi dokulu yüzeyi olan bir kumaş ) bunu önce
makinanızın ( diyafram sabit kalsın 5,6 veya 8 olsun ) verdiği
örtücü hızı (enstantane) ile bir kare çekin. Bir kare gene boş
çekin. Sonra iki stop ( enstantane ayarıyla) kısın ( Zone III’
e gelmek için ) ve bir kez daha çekin. Sonra iki kare boş çekin.
Bunu bir kez de VII’ye gelmek üzere yani 2 stop açarak tekrar
edin. Ardından yukarıdaki sıralamayı aynen ve hiç sıralamayı
bozmadan dört kez daha tekrar edin. Toplamda beş dilim çekim
yapmış oldunuz. Dilerseniz her bir dilim çekiminiz bittiğinde
filmin bu bölümünü karanlık
odada ve tam karanlık ortamda kesip bir spirale
takıp yıkama tankına yerleştirin, sonra dönüp aynı filmle ikinci
dilim çekimi yapıp tekrar kesip yeni bir tanka yerleştirin ve
bu beş kez tekrar etsin. Dilerseniz tamamını çektikten sonra
filminizi her bir dilim aralığından kesip ( ki bu dilimlerin
aralarını tespit etmeniz oldukça zordur, yanlış yerlerden kesme
olasılığı çok yüksektir ) ayrı ayrı tanklara yerleştirebilirsiniz.
Veya çektiğiniz her dilimi tanka yerleştirip yıkadıktan sonra
, yeni dilimi çekip bu dilimi de yıkadıktan sonra, bunu beşinciye
kadar tekrar etmektir. Tankların üzerine işaretler koymanız
gerekir, çünkü her dilimin yıkama süresi birbirinden farklı
olacaktır. Yıkama sıcaklığınız hep aynı kalmak koşuluyla, yıkama
süreniz ilk dilimde üretici firmanın belirlediği süre olacak,
ikincisinde 30 sn. daha az, üçüncüsünde 1 dk. daha az, dördüncüsünde
30 sn. daha fazla, beşincisinde 1 dk. daha fazla olacak şekilde
yıkayın. Ancak bir negatif daha harcamayı göze alabilirseniz
bu dilimlerin sayısını artırmanız çok yerinde bir tavır olur
ve yıkama sürelerine 30’ ar sn. lik dilimler yerine 15’ şer
sn. lik dilimler halinde azaltıp artırarak daha hassas sonuçlar
elde edebilirsiniz.
Bütün yıkama işlemlerinize dair notlar almış
olmanız gerekir. Çünkü hangi dilim negatifin hangi süre ile
yıkandığını bilmeniz gerekir. Bütün negatifleri yan yana koyup
öncelikle Zone V. gri pozlamasına karşılık gelen gri çekimleriniz
( her dilimin ilk karesi idi) ile gri kartı karşılaştırın. Bunlardan
hangisinin gri kartın grisi ile örtüştüğünü bulmaya çalışın.(
Bir densitometreniz olmadığını ve gri skalanızın bulunmadığını
varsayıyoruz. Densitometre yoğunluk ölçer olduğu için , gri
skalası ise değişik gri tonların birebir karşılığını verebildiği
için elde edilecek sonuçlar şüpheye yer bırakmaz. Göz ile yapacağınız
tesbitlerde çok titiz olmanız gerekir ). Sonra en iyi detayı
veren en koyu negatifi ( yani en iyi detayı alabildiğiniz en
açık bölge- en ışıklı veya en beyaz yüzey –Zone VII.) araştırın.
Bununla da yetinmeyip, en iyi detayı veren en açık negatifi
( yani en iyi detayı veren en koyu bölge – en az pozlanmış bölge
– Zone III ) araştırın. Dolayısıyla Zone III. , Zone V. ve
Zone VII. yi en iyi görebildiğiniz negatifi tesbit etmeye çalışacaksınız.
Testinizin bir kez olacağını ve bundan böyle bütün uygulamalarınızın
bu doğrultuda yürüyeceğini düşünürsek alacağınız testlerin çok
hassas ve titiz yapılması gerektiği açıktır.
O halde negatiften yaptığınız testlere ,minimum
pozlama ile maksimum siyah testi ile devam edip saptadığınız
sonuçlardan emin olmalısınız. Kullanacağınız kart 2 ya da 3
numara kart olmalı. Ve bunlardan birini belirledikten sonra
bütün baskılarınızı bununla yapmalısınız. ( Zone sistemin daha
çok 2 numara kart’ ı esas aldığını hatırlatmalıyım )
Agrandizörünüzün şase yüksekliğini sabitledikten
ve diyaframınızı 8 (f) açıklığına aldıktan
sonra, magazine, pozlamadığımız ( çekim yaparken objektif kapağını
kapatıp çektiğimiz boş kareler ) karelerden birini takıp ( netlemeyi
normal pozlanmış herhangi bir kare ile yaptıktan sonra ) timer’
da pozlama sürelerini 2 sn. 2,5 sn. veya 3 sn. lik aralıklardan
herhangi birine alıp 10 x 15 ten küçük olmayan boyuttaki bir
test kartını bu aralıklarla 8 -10 kez tekrar eden bir test’
e tabi tutun. Bu kartı 2 dk. geliştirici solüsyonda ( solüsyon
sıcaklığı sürekli aynı olmalı ) beklettikten sonra hipoya atıp
durdurma işlemini tamamlayın ve yıkayıp kuruttuktan sonra gün
ışığında bu test kartını kontrol edin. Tam siyahın hangi
en az pozlama aralığında başladığını tesbit edin. Yani tam siyahı
veren ilk pozlama aralığını saptayacaksınız. Bu işlemi gözünüzle
tesbit ettiğiniz için, doğruluğunu kontrol etmek amacıyla bu
kez Zone V. ile pozladığınız ( İlk karenin Gri kart olduğunu
hatırlayın) kareyi aynı süre ile agrandizör altında pozlayarak
gerçekten Zone V. teki gri ‘ yi elde edip etmediğinizi bulun.
Eğer Zone V. i elde edebilmişseniz, saptadığınız minimum pozlama
süresi ile maksimum siyah testi doğru demektir. Eğer sapma var
ise testinizin siyah aralıklarından diğerini seçin ve böylece
doğru pozlama süresini tesbit etmiş olacaksınız. Kafanızda hiçbir
soru işareti kalmaması için, bu kez en az detay’ ı veren en
koyu negatifi bulup bununla aynı süre agrandizman test baskısı
alarak, minimum detayı en açık bölgeden ( beyazdan detay almak
için – kar – su ...vs. ölçüm aldıktan sonra 2 stop açılması
gereğinin, siyahtan detay almak için ölçüm aldıktan sonra 2
stop kısılması gereğinin nedeni sanırım şimdi daha iyi anlaşılıyordur
) almaya çalışacaksınız.
Yukarıdaki işlemleri, sizce en tatmin edici sonucu
elde edinceye kadar farklı banyo süreleri ile yıkanmış negatiflerinizde
tekrar edin. Böylece filminizin yıkama süresini saptamış olacaksınız.
Eğer istediğiniz sonuç negatifinizin bir miktar yüksek kontrast
içermesi ise, belirlediğiniz bu yıkama süresini yaklaşık 30
sn. uzatın. Eğer istediğiniz sonuç negatifinizin bir miktar
düşük kontrast içermesi ise bu kez filminizin yıkama süresini
30 sn. kadar kısaltın.
Filminizin yıkama süresi konusundaki testinizden
de emin olduktan sonra bu kez kart banyo süresini tesbit etmelisiniz.
Bunu da Zone III., Zone V. ve Zone VII. bölgelerinden ayrı ayrı
test edilmesi kanımca en doğru yöntemdir.
Yukarıda anlattığım minimum poz süresi ile maksimum
siyahı elde etme testini gerçekleştirmiştiniz. Burada boş negatifle
elde etmiş olduğunuz maksimum siyah elde ettiğiniz pozlama süresini
kullanarak bir test kartını yeniden pozlayın ve geliştirici
solüsyonda bir dakika süre ile tutun. Sonra hipodan geçirip
suya atın. Ardından aynı işlemi 1,5 dk. süreyle , 2 dk. süreyle
ve 2,5 dk. süreyle yıkamak üzere tekrar edin. Tamamı kuruduktan
sonra bütün test kartlarını gün ışığında yanyana koyarak inceleyin.
En berrak siyahı veren kart banyo süresi sizin kartınızın yıkanma
süresidir. Testinizden , yani kart banyo sürenizden yüzde yüz
emin olmak için aynı testi Zone V. i veren orta gri ile ve minimum
detayı veren en koyu negatifinizle ( yani en açık bölgedeki
detaylarla ) tekrar etmelisiniz.
Bu tekrarlar da gerçekleştikten sonra, kart banyo
süreniz belirlenmiştir. Bütün testleriniz gerçekleşti , artık
makinanızın hız birimini hangi noktaya getireceğinizi, filminizi
hangi banyo süresi ile yıkayacağınızı ve bu negatiften yapılan
baskılarda kartınızı hangi süre ile yıkayacağınızı biliyorsunuz.
Ancak bütün bunlar kadar önemli bir başka bilgi
de çekim aşamasında çekim konusu mekan veya alanın farklı noktalarındaki
ışığı gözlerinizle iyi saptamanız ve bu her bir ayrı aydınlanmış
alanın hangi Zone’ a karşılık geleceğini bilmenizdir. Spot ölçümü
yapabilen mekanik bir kamera ile işiniz bir hayli kolaydır.
Değişik noktalardan ışık ölçümü alarak bütün alandaki Zone aralığını
tesbit edebilirsiniz. Konu üzerindeki ışık Zone II ile Zone
VIII aralığını aşacak kadar yüksek kontrast içeriyorsa çekim
yapmaktan kaçınmalısınız. Genellikle Zone III. ile Zone VII.
aralığında kalmaya özen göstermelisiniz. Ancak Zone II.
ile Zone VIII aralığına ulaşan yüksek kontrast durumunda filminizi
yıkarken yukarıda da belirttiğim gibi yıkama süresini bir miktar
düşürerek kontrastı manuple edebilirsiniz. Ya da Zone aralığı
Zone IV ile Zone VI arasına sıkışmış ise gene bir miktar kontrastı
artırmak için yıkama süresini bir miktar uzatarak düşük kontrastı
manuple edebilirsiniz.
Ya da test için kullandığınız filmden 1-2 36’lık
alıp, bunu altışarlı veya yedişerli karelerden oluşacak şekilde
boş film kasetlerine aktarın. Film sarma cihazınız varsa izlenecek
en ekonomik yol bu olacaktır. Bu kasetlerin her biriyle yeni
yıkama sürenizi çok daha kolay ve minimum maliyetle tespit etmiş
olacaksınız.
Şunu da unutmamalısınız ki, her insan kendince
Zone sistem uygulamak için gerekli olan test sürecini kendisi
belirleyebilir. Yani herkes kendi test yöntemlerini kendisi
üretebilir.
