|
AMATÖR KARANLIK ODA VE
S/B BASKI
Fotografa yeni başladığı günlerde amatör bir fotografçının
en fazla heyecan duyduğu anlar , karanlık odaya girip acemice
spirale film sarmaya çalıştığı ve ilk kart baskısı sırasında geliştirici
solüsyonun bulunduğu küvetin içindeki kartta yavaş yavaş beliren
görüntüyü izlediği zamanlar olsa gerek.
Hobi düzeyinde fotograf öğrenmek isteyen insanlar
için ilk kart baskısından sonra heyecan biter, çekip giderler.
S/B fotograf yapmak zahmetlidir, işin mutfağı hep daha fazla emek
ister. Şüphesiz, hiç kimse bu kadar yoğun emek sarfetmek zorunda
değildir. Pek çok insan “ şu ya da bu şekilde yüzlerce fotograf
çekip albümler dolduruyoruz, hiç olmazsa bunu bir miktar bilerek
yapalım, albümlerimizdeki fotograflar güzel olsun ” düşüncesiyle,
fotograf seminerlerine katılıp temel bilgileri edindikten sonra
çekip gitmektedir. Bu da yabana atılır bir tutum değildir. Hatta
böyle düşünüp fotograf öğrenmek çabasına girenleri kutlamak gerekir.
Az sayıda insan da, hobi düzeyinde bilgiyle yetinmeyip,
daha iyisini, hep daha iyisini üretebilmek için çabalarını sürdürmektedir.
Ancak , öğrenme kaynaklarının sınırlı oluşu, bu insanların en
temel bilgileri bile el yordamıyla, deneme yanılma ile hem daha
fazla emek ve hem daha fazla zaman vererek edinmelerine yol açmaktadır.
Özellikle S/B fotografın tarifsiz keyfini yaşayan
ve bunu bir süre sonra vazgeçilmez hale getiren amatörlerin, fotograf
yaşamlarının başlangıç günlerinde en fazla ihtiyaç duydukları
temel karanlık oda bilgilerini, olabildiğince anlaşılabilir
ve yalın bir dille aktarmaya çalışacağım.
Karanlık odadaki en temel cihaz ve malzemeler ;
Spiral ( banyo edilecek filmlerin sarıldığı aparat ), Tank
( Film sarılı spirallerin konup, filmlerin banyo edildiği
aparat ) Agrandizör ( fotografın basılmasını sağlayan cihaz
) , Timer ( kartın pozlanma süresini sağlayan cihaz ) ve
Küvettir ( kimyasalların konduğu, kart geliştirme ve durdurma
işlemlerinin yapıldığı kap ).
Kimyasallar ; D – 76 ( film geliştirici
solüsyon ) , Dektol ( Kart geliştirici solüsyon ) , Hipo
( Durdurma solüsyonu .. Film için ayrı, kart için ayrı )
Film Banyosu :
Film banyosunun ilk işlemi, tam karanlık ortamda
( karanlık odada herhangi bir ışık sızıntısının olup olmadığı
kontrol edilmelidir ) filmlerin spirale sarılmasıdır. Filminizin
uç kısmını makasla yuvarlak bir biçimde ( perforelere gelmeyecek
şekilde ) kestikten sonra, bu ucu spiralin giriş çentiklerine
yerleştirip bilyaların üzerinden aşırarak bir miktar ileri doğru
iteleyin.
Filmin spirale sarılması işleminden önce (henüz
karanlık odanın ışıklarını söndürmeden önce ) spiral, makas, film
kaseti, tank ve tank kapağını karanlıkta iken rahatça ellerinizin
altında hissedecek şekilde uygun yerlere koyun.
Filmin spirale takıldığı bu giriş kısımlarına baş
parmaklarınızı koyup, diğer parmaklarınızla spirali kavrayın.
Film kasetini aşağı doğru çekip bir miktar filmin açıkta kalmasını
sağladıktan sonra , iki elinizle kavradığınız spirali ileri geri
çok sert olmayacak şekilde hareket ettirin. Bu hareketlerle filmin
açıkta kalan kısmı spirale sarılacak, film kaseti spirale gelip
dayanacaktır. Tekrar film kasetini aşağı doğru çekip bir miktar
filmin boşta kalmasını sağlayıp, yeniden bu filmi spirale sarın.
Bunu birkaç kez tekrar ettikten sonra filminiz tamamen spirale
sarılmış olacaktır. Film bittiğinde kaseti yeniden aşağı çekmeniz
mümkün olmayacaktır, el yordamıyla filmin son kısmını kesip kasetten
ayırın. Spirali yıkama tankının çubuğuna takın ve tankın
içine yerleştirdikten sonra kapağı kapatın. Tank kapağını
kapatmak için çevirdiğinizde, kapağın diş kapmamasına özen
gösterin. Eğer diş kaparsa, kapak tam kapanmaz ve filminizin ışık
almasına neden olabilir.
Filmin tanka güvenli bir şekilde yerleştirildiğinden
emin olduktan sonra, karanlık odanın ışıklarını açabilirsiniz.
Kullandığınız filmin karton kutusunun içine baktığınızda,
yıkama süresi ile sıcaklık derecesini gösteren bir cetvel bulacaksınız.
Hangi solüsyonu kullanıyorsanız ( bu genellikle D – 76
olur ), onun banyo süresini bulun. Bunlar stok ( sulandırmadan
) veya 1 + 1 ( bir birim solüsyon - bir birim su ) olarak kullanılabilmektedir.
Siz hangisini tercih ediyorsanız, onun karşısında bulunan süreyi
kullanacaksınız. Termometre ile sıcaklığını ölçün ( gerekiyorsa
sıcak su yardımıyla sıcaklığı istenen dereceye ulaştırın ). Bir
film için kullanacağınız solüsyon miktarı 300 cc., iki film için
kullanacağınız miktar 600 cc.dir. Yeterli miktarda solüsyon hazırlanıp
sıcaklık derecesini de ayarladıktan sonra geliştirici solüsyonu
tankın içine ( tank kapağını açmayın - tank kapağının üstünde
sıvı dökme yeri var ) dökün ve saatinize bakın. Yıkama
süresinin bitimine kadar her 30 sn. de bir 10 sn. ( her dakika
için 20 sn. ) boyunca elinizle tankı S yapacak şekilde
hareket ettirin. Amaç bir miktar ajitasyon sağlamak ve tankın
içine döktüğünüz solüsyonun filmin her kısmına yeterince temas
etmesini sağlamaktır.
Yıkama süresi tamamladıktan sonra
, kapağı açmadan , tankı ters çevirip içindeki solüsyonu dökün.
Gene kapağı açmadan, musluktan bol miktarda su alıp 5 – 6 kez
tankı kuvvetlice çalkalayarak dökün. Yeterince yıkandığında, tanka
bu kez Hipo boşaltın. Hipo (durdurucu) koyduktan sonra
15 – 20 dk. kadar bekletin. Hipo süresi tamamlandıktan
sonra tankın kapağını açabilirsiniz. Hipo yeniden kullanılabildiği
için, bir huni yardımıyla Hipo’ yu yeniden kendi kabına boşaltın.
Bu kez filmi tanktan çıkarmaksızın, bol suyla 20 – 25 kez
çalkalayarak yıkayın. Yıkama işlemini yeterince yaptıktan
sonra tankı suyla doldurup bir iki damla foto flu koyun.
Sonra bunu çalkalamadan boşaltın. Filminizi çıkartabilirsiniz.
Tanktan çıkarttığınız spirali çözüp filmi çıkartın. Üzerinde hiçbir
işlem yapmadan ( ucundan tutup kuvvetlice çırpmak....vs. doğru
değildir, toz toplamasına neden olacaktır ) kurutulmak üzere uygun
ortama ( tozlu ortamlardan kaçının ) asın. Filmin kıvrılmaması
için ucuna mandallar tutturun. Kurumasını bekleyin. Filminiz kuruduktan
sonra 6 şar kareden oluşan parçalara ayırıp, film poşetine yerleştirin.
Kullandığınız film poşeti mutlaka kağıt poşet olmalıdır. Negatifleriniz
için en sağlıklı olanı kağıt poşetlerdir. Film poşetlerinizi kıvırıp
çantalarınıza koymayın, bunları bir dosyada saklayın. Kıvrılan
filmler özellikle kontakt baskı alınırken sorun çıkartacaktır.
Kontakt Baskı :
Öncelikle solüsyonlarınızı hazırlamalısınız. Üç
küvet kullanacaksınız. İlk küvette dektol, sonrakinde su,
sonrakinde hipo olacak şekilde küvetleri koyup sıralayın.
Agrandizörün başlığını minimum 20 x 30 cm. büyüklükte
baskı yapabilecek yüksekliğe çıkartın ve ortalama bir diyafram
seçin ( 8 diyafram olabilir ) . Test almak için filmleriniz arasında
ortalama pozlanmış bir kareyi ( ortalama gri tonlarını barındıran
bir kare ) seçip ayırın. Timer ‘ da pozlama süresini 2 veya 3
sn. ye alın. Kırmızı ışığı yakın, diğer ışıkları söndürün. Agrandizör
objektifinin önündeki kırmızı filtreyi kapatın. Test için kutusundan
çıkartacağınız bir karttan yaklaşık 5 cm. eninde, 10 cm. uzunluğunda
bir parça kesip, agrandizör tablasına koyun. Kartın emisyonlu
yüzeyinin yukarıda olmasına dikkat edin. Seçtiğiniz negatifi kartın
üzerine ( parlak yüzeyi üste gelecek şekilde ) yerleştirin. Test
alırken kart ve filmin yerinden oynamaması için üzerine temiz
bir cam koyun. Işık geçirmeyecek kalınlıkta bir kartonla filmin
çoğunluğunu kapatıp, çok az bir kısmını açıkta bırakın. Agrandizör
objektifinin önündeki kırmızı filtreyi açabilirsiniz. Timer’ in
düğmesine basın ve filmin altında bulunan kartın açıkta kalan
kısmının pozlanmasını sağlayın. Kartonunuzu her defasında bir
miktar geriye çekerek ( yani kartın açıkta kalan kısmını her defasında
daha fazla açıkta bırakacak şekilde ) pozlamaları tekrar edin.
İşlem tamamlandıktan sonra, kartı alıp geliştirici solüsyona (
dektol ) atın. Gelişme süresince solüsyon küvetini hafif hareketlerle
sallayın. Bir buçuk dakika kadar sonra kartınızı alın, sudan geçirdikten
sonra hipo’ ya atın. Hipo ile tam temas etti ise ışıkları yakabilirsiniz.
Test kartınızı alıp en uygun pozlama süresini
belirleyin. Her pozlama dilimi ayrı bir
ton aralığı gösterecektir. Hangi dilimin en uygun pozlamayı içerdiğini
bulun. Kaç saniyelik pozlama süresi kullandı iseniz ( 2 sn. veya
3 sn. ), sırasıyla en az pozlanmış dilimden itibaren sayarak kaçıncı
dilim olduğunu saptayın. Varsayalım en iyi pozlanmış dilim 4’
üncü dilim olsun. 4 x 2 sn. ( eğer iki saniye kullandıysanız )
= 8 sn. O halde kontakt baskınızı 8 sn. lik pozlama süresi ile
alacaksınız.
Timer’ ı 8 sn.lik pozlama süresine alın. Tekrar
ışıkları kapatıp, kırmızı ışığı yakın ve bir kart çıkartın. Kartı
agrandizör tablasına koyduktan sonra negatiflerinizi sırayla üzerine
yerleştirin. Sonra üzerine cam kapatın. Timer’ ın düğmesine basın
ve bekleyin. Pozlama tamamlanıp agrandizör ışığı söndüğünde, kartı
alın ve geliştirici solüsyona atın. Küveti sallayarak ajitasyon
işlemini gerçekleştirin. Minimum bir buçuk dakika geliştirdikten
sonra, sudan geçirip hipo’ ya atın. Hipo’ yla tam temas sağlandıktan
sonra, ışıkları yakabilirsiniz.
Kartınız hipo’ da 10-15 dk. kadar kaldıktan sonra
çıkartıp iyice yıkayın ve kurumaya bırakın. Kontakt baskınız tamamlanmıştır.
Kontakt baskının yapılma amacı , negatifinizin
bütün karelerini pozitif olarak görebilmeniz ve buradan beğendiklerinizi
seçip büyük baskılarını yapabilmenizdir.
Büyük boyutlu baskı :
Kontak baskılarınız arasında en çok beğendiğiniz
kareleri bulup işaretlediniz. Bunların büyük baskılarını yapmak
istiyorsunuz. Baskı boyutunu ( 18 x 24 , 20 x 30 , 30 x 40 veya
50 x 60 ) hangi büyüklükte düşünüyorsanız, bu boyuta uygun kartlar
edinmelisiniz. 20 x 30 kart elde etmek için 30 x 40 boyutlu kart
alıp, bunları ikiye bölebilirsiniz. Karanlık oda çalışmalarınızın
ilk günlerinde 18 x 24 boyutlu kartlardan edinip, bol miktarda
baskı yaparak deneyim kazanmanızı öneririm. Karanlık oda deneyiminiz
arttıkça yavaş yavaş daha büyük boyutlu baskılara geçmelisiniz.
Kullanabileceğiniz kartlar ; Mat kart , Yarı mat kart , parlak
kart olabilir. Gene çalışmalarınızın ilk dönemlerinde mat ya da
yarı mat kartlar kullanmanızı öneririm.
Kullanabileceğiniz kartların sertlik dereceleri
; 0 numara , 1 numara , 2 numara , 3 numara , 4 numara , 5 numara
‘ dır. Çalışmalarınız ilk dönemlerinde 3 numara kartlar kullanmanızı
öneririm.
Kullanabileceğiniz kartlar ; Plastik tabanlı ve
Kağıt tabanlı kartlar olabilir. Çalışmalarınızın ilk dönemlerinde
plastik tabanlı kartlar kullanmanızı öneririm.
Kullanabileceğiniz kart markaları konusunda bir
görüş beyan etmek istemiyorum. Fotograf malzemeleri satan mağazalarda
S/B baskı için kart istediğinizde bulabilirsiniz.
Kart satın alırken sadece kağıdın kalınlığına dikkat
ederek ( çok ince kartlar’ dan kaçının ) tercihinizi yapmanız
yeterli olacaktır. Değişik marka kartlar kullandığınız taktirde,
banyoları sırasında kalınlıklarının farklı olduğunu göreceksiniz.
İnce olanların, baskı ve yıkama aşamasından sonra, kurumaya bırakıldıklarında
kıvrılmaya başladıklarına tanık olacaksınız.
İlk olarak kullandığınız kırmızı ışık ampulünün,
uygun bir ampul olup olmadığını test etmelisiniz. Kart baskısı
sırasında karanlık odada kullanılacak her kırmızı ampul uygun
olmayacaktır. Bunun için özel üretilmiş ampuller kullanılmalıdır.
Rastgele kullanılacak olan bir kırmızı ampul kartınızı pozlayabilir.
Bunu test etmelisiniz. Agrandizör ışığını ve diğer ışıkları kapatıp,
kırmızı ışığı açın. Bir parça test kartı çıkartıp agrandizör tablasına
koyun ve kartın bir bölümüne ışık geçirmeyecek siyah bir karton,
metal para veya başka bir nesne kapatın. Kartın bir bölümü de
açıkta kalsın. Bu durumda 5 – 10 dk. kadar bekleyin. Süre tamamlanınca
kartı yıkama solüsyonuna atıp, gereken yıkama süresi tamamlandıktan
sonra sudan geçirip hipoya atın. Sonra bu kartı alıp gerekiyorsa
gün ışığında inceleyin. Eğer test kartınızın kapatmadığınız kısmı
pozlanmış ( grilenmiş ) ise, kullandığınız kırmızı ışık ampulü
karanlık oda çalışmalarınız için uygun değildir. Eğer kartın hem
açıkta kalan kısmı ve hem de kapattığınız kısmı aynı berraklıkta
beyaz ise ( hiç pozlanma etkisi yoksa ) kullandığınız kırmızı
ışık karanlık oda çalışmalarınız için uygundur.
Kontakt baskıda olduğu gibi küvetlere gerekli solüsyonları
hazırlayın. Hangi boyutta baskı yapmayı düşünüyorsanız, agrandizör
yüksekliğini ona göre ayarlayın. Baskısını yapacağınız kareyi
parlak yüzeyi yukarıda tutarak, ışığa doğru tutup üzerinde herhangi
bir su lekesi, başka bir leke, toz...vs. bulunup bulunmadığını
kontrol edin. Eğer bir leke veya toz varsa, optik paper kullanarak
bunu temizleyin. Filminizi parlak yüzeyi yukarıda olacak şekilde
agrandizör başlığında bulunan magazine takın. Ancak bunu bakış
yönünüze göre düz taktığınızda, aşağıda ( agrandizör tablası üzerinde,
yani kartı koyacağınız yerde ) görüntünün ters olduğunu göreceksiniz.
Aşağıya görüntünün düz düşmesi için negatifi ters takmalısınız
( Bunda negatif yüzeyinin ters takılması anlaşılmasın. Negatifin
yönü ters konmalı ) . Rahatça netleme yapabilmek için , agrandizör
objektifini en açık konumuna getirin. Gene netlemede kolaylık
sağlaması için agrandizör tablasının üzerine büyük beyaz bir kağıt
koyun ( önceden baskıda kullanılmış bir fotograf kartının beyaz
yüzeyi daha iyi olur ) . Işıkları söndürüp agrandizör başlığının
yakınındaki netleme bileziğini çevirin ve netleme yapın. Netlemenizden
emin olduktan sonra ışıkları yakın ve test almak üzere timer’
ın süresini 5 sn. ye veya 10 sn. ye alın. Agrandizör diyaframını
kısın ( başlangıç çalışmalarınızda 8 diyaframı tercih etmelisiniz
) ve agrandizör objektifinin önündeki kırmızı filtreyi kapatın
( objektifin önüne alın ) .
Kırmızı ışığı açın, diğer ışıkları kapatın. Kartı
çıkartın. Test almak için el büyüklüğünde bir parça kesin. Parmak
uçlarınızla yoklayarak veya dilinizle dokunarak emisyonlu yüzeyini
bulun ( dilinizle dokunduğunuzda emisyonlu yüzey hafifçe yapışacaktır
). Emisyonlu yüzey yukarıda olacak şekilde, görüntü üzerinde belirlediğiniz
ortalama tonların bulunduğu yere koyun. Üzerine temiz bir cam
koyun. Timer’ ı kapatın. Bir karton yardımıyla kontakt baskıda
olduğu gibi test alın. Kartın bir bölümünü açıkta bırakacak ,
çoğunluğunu kapatacak şekilde kartonu camın üzerine yerleştirin
ve timer ‘ ın düğmesine basın. Her defasında kartonu bir miktar
geriye kaydırarak ( kart yüzeyine daha fazla açıkta bırakacak
şekilde ) test alma işlemini sürdürün. Bu işlemi tamamladıktan
sonra kartı geliştirici solüsyona atın. Bir buçuk ile iki dakika
arası solüsyonda tutun. Sudan geçirip , hipo’ ya atın. Hipoyla
tam temas sağladıktan sonra ışığı yakabilirsiniz. Test kartınızı
alın ve en iyi pozlama süresini belirleyin. Tonların en iyi olduğu
test aralığını belirledikten sonra, bu aralığın kaç saniyelik
pozlama süresine tekabül ettiğini hesaplayın.
Şimdi büyük kartı koyup baskı yapabilirsiniz. Timer’
ı belirlediğiniz pozlama süresine alıp , agrandizörün kırmızı
filtresini çevirerek objektifin önünü kapatın. Işıkları söndürün.
Kırmızı ışığı yakın ( kartlar kırmızı ışığa duyarlı değildir )
. Kartınızı yerleştirin , timer ‘ ı kapatın. Kırmızı filtreyi
objektifin önünden çekin ve timer ‘ın düğmesine basın. Pozlama
süresi bittikten sonra, kartınızı test alırken yaptığınız gibi
geliştirme solüsyonuna koyun, süresi tamamlandıktan sonra, sudan
geçirip hipo’ ya atın. Işıkları yakabilirsiniz. Büyük boyutlu
baskının ilk denemesini yapmış oldunuz.
Karanlık oda ekipmanlarını iyice tanımak ve kolayca
kullanmak için bol miktarda baskı yapın. Bu baskıları yaparken
bir yandan da nereden test almanız gerektiği ve doğru tonları
nasıl belirleyebileceğinizkonusunda deneyiminiz artacaktır.
Karanlık oda konusunda deneyiminizi arttıkça, yavaş
yavaş kısık diyafram kullanarak daha geniş ton aralığı bulmaya
çalışın. Daha sonraları bazı yerleri maskeleyip, bazı yerleri
ekstra pozlamak suretiyle negatifinizin eksiklerini tamamlamayı
deneyin.
Bu temel karanlık oda bilgileri konusunda eksiğiniz
kalmadığına emin olduğunuzda da daha ileri seviyedeki karanlık
oda tekniklerini araştırın – deneyin.
TEKİN ERTUĞ
|
