|
ANTOLOJİ
Seyit Ali AK
Hürgün Gazetesi’nde uzunluğu nedeniyle kesilerek yayınlanmış
Edebiyatımızda Fotoğraf başlıklı yazımı(5 ekim 1985)
2000 yılında tekrar ele alarak üstünde çalıştım. Söz konusu yazı,
o durumda bir yanımın eksik kaldığı duygusunu veriyordu. Ve çalışma
tamamlandığında geniş çaplı tematik bir antoloji çıktı ortaya. Bu
kez geldiğim noktada “antoloji” üstüne düşünmeye başladım.
Bana göre antoloji, özgün beğeni ışığında, bakış açısı çeşitliliğinde,
değerlendirme disipliniyle hazırlanan seçkidir. Bir tür, güzel
sanatlar ürünü; “kolaj” dır. Ülkemizde antoloji çalışmalarına
bakıldığında kalın çizgileriyle şöyle bir görünüm saptanmaktadır.
Ankara, Milli Kütüphane’nin internet sitesinde yayınlanan veritabanına
göre “antoloji” anahtar sözcüğü altında 1931-2000 arası 184 kalem
yayın görülmektedir. Yine internette kitap satışı yapan www.ideefixe.com
adresli sitede antoloji olarak 1972- Ocak 2001 tarihleri arasında
yayınlanmış 134 kitap vardır. Bunlar genel ya da tematik derlemelerdir.
Listelere göz atıldığında şu konular dikkati çekiyor: Atatürk
şiirleri, Dünya halk ve demokrasi şiirleri, şiir dünyasında öğretmen,
aşk şiirleri, başlangıçtan bugüne Türk şiiri, şiirimizde ayrılık
ve yalnızlık, şiirimizde ölüm, çocuklara komik şiirler, anne şiirleri,
şiirimizde tabiat, şiirimiz ve şarkılarımızda deniz, erotik şiirler,
unutulmaz şiirler, dini ve milli şiirler, unutulmuş şiirler, meyhane
şiirleri... örnekler çoğaltılabilir. Ülke şiirleri antolojileri
ön plandadır. Düzyazı örnekler aynı paraleldedir. Derleyenler
arasında Yekta Güngör Özden, Ümit Yaşar Oğuzcan, A. Kadir, İlhan
Berk, Asaf Hâlet Çelebi, Fahir Onger, Mehmet Fuad Köprülü, Cemal
Süreya, Cevat Çapan, Cevdet Kudret, Yılmaz Odabaşı, Asım Bezirci,
Suphi Nuri İleri, İlhami Soysal, Ataol Behramoğlu, Lütfi Özkök,
Memet Fuat, Yaşar Nabi Nayır, Enver Ercan, Erdal Alova, Alpay
Kabacalı, Eflatun Cem Güney, Yusuf Çotuksöken, Tomris Uyar gibi
isimler vardır. Derleme havuzunun genişliğini göstermek amacıyla
bir örnek vermek gerekirse Ahmet Necdet’in hazırladığı Yahya
Kemal’den Günümüze TEMATİK TÜRK ŞİİRİ ANTOLOJİ’sinden söz
edilebilir.1 Bu çalışmada 80 tema, (umut, mutluluk,
kader, korku, ayrılık...) 136 şair, 592 şiir vardır. İnci Asena,
Ayrılık, Özlem, Yalnızlık Şiirleri2 başlıklı
derlemesinin “Sunu Yerine” yazısında Karacaoğlan’ın
Karac’oğlan der ki kondum göçülmez
Acıdır ecel şerbeti içilmez
Üç dedim var birbirinden seçilmez
Bir ayrılık bir yoksulluk bir ölüm
***
Bir ah çeksem dağı taş eritir
Gözüm yaşı değirmeni yürütür
Bu hasretlik beni dahi çürütür
Bana sıla da bir gurbet il de bir
***
Gittim gurbet il’e geri gelinmez
Kim ölüp de kim kaldığı bilinmez
Ölsem gurbet ilde gözüm yumulmaz
Anam atam hiç ağlarım yok benim
Hep ayrılık, hep özlem, hep yalnızlık. Şairler en güzel
şiirlerini bu duygularla / duygulara yazmışlar. Yüzyıllardır.
İnsanın kaçınılmaz gerçeği mi? Ama önünde aşk ardında umut
var. Hep yeniden doğabilen, hep yeniden... diyor.
Yaptığım antolojisinin “kendi oylumunda işlevi” edebiyat
ürünlerinde fotoğraf duygusu, düşüncesi ve günlük yaşamda kullanılış
vurgularını gözler önüne sermesidir. Fotoğraf karşısında yazarın
tutumunu belirleyen çarpıcı imgelerle bezenmiş şiir ve düzyazı
coğrafyasıdır. Seçkide yapıtların nitelik değerlendirilmesinden,
şiirimizi kimin nereye çektiği sorunsalından çok fotoğrafın yazınımızdaki
yeri üstünde durulmuştur. Çalışmam tüm Cumhuriyet dönemi yazarlarının
kitaplarını tek tek tarama disiplinine dayanmamaktadır. Ulaşılmayan
yazarlar açığını geniş kapsamlı antolojilere son yılların modası
yazarların “bütün şiirleri” derlemelerine başvurarak sınırlı ölçüde
kapatmaya çalıştım. Genellikle el altında bulunan son 25 yılın
yayınlarını karışık olarak taradım. Amacım, fotoğrafa yakın duran
edebi işlere ilişkin, olduğunca toplu bir “güldeste” sunmaktı.
Ülkemizde yalnız şiir çalışmasının boyutun kavramak amacıyla şöyle
bir örnek verilebilir; Abdullah Özkan – Refik Durbaş’ın hazırladığı
5 cilt CD’li, fotoğraflı, resimli Cumhuriyetten Günümüze Türk
Şiiri Antolojisi3 526 şairin 1909 şiirini içermektedir.
Refik Durbaş antolojinin girişine yazdığı Cumhuriyetten
Günümüze Türk Şiirini Fazla Net Olamayan Bir Fotoğrafisi başlıklı
yazı gelişmeleri, geçişleri özetledikten sonra şu satırlarla bitiyor:
Türk şiirinin neredeyse bir yüzyıla yayılan zaman dilimini
kadrajı içine almaya çalışan bu fotografi, biliyorum yeterince
net olmadı.
Ama, zaten asıl fotografiyi şairlerin yazdıklarının gölgesi
yansıtmıyor mu? Cumhuriyetten günümüze 550’ye yakın şairin sayılara
sığmayan şiirleri bu fotografinin hem arabı, hem bizzat kendisi
değil mi?
Ben kimi şairlerin adını anmayı unutsam da zamana ayak direyen
şiirleri işte bu antolojinin sayfaları arasında.
Çünkü zaman unutmadıkça, şairler de, şiirleri de unutulmuyor.
Öyleyse şimdi şairlerle ve şiirleriyle keyifli bir yolculuğa
çıkmanın zamanıdır.
Refik Durbaş, iki düşünceyi vurguluyor; son söz yapıta bırakılmalı
ve toplumun ortak belleğine yer etmiş işler unutulmamalı. Genel
anlamda antoloji kurgusuna “zamanın aşındırmasına direnen güncel
şiirin nabzını tutan ve seçicinin beğenisini kazanan işler” mantığı
eğemen.
Celâl Üster şiir antolojisi üstüne yazdığı bir yazıda “...
şiir antolojisi, biraz da, bir sanat koleksiyoncusunun oluşturduğu
koleksiyona benzer; bir şiir koleksiyonudur. Her sanat koleksiyonu,
koleksiyoncusunun beğenisinin, olanaklarının, tutkusunun ürünüdür.
Koleksiyoncunun eksiklerini, düşkünlüklerini de yansıtır...” diyor.4
Deneyim, kültür, tutku, merak ve emek ürünü antoloji, derleyen
açısından dünyada duruşunun özgün fotoğrafıdır.
Dipnotlar:
- Ahmet Necdet, Papirüs Yayını, 2000
- Türk Yazınından seçilmiş, Ayrılık, Özlem,
Yalnızlık Şiirleri. Derleyen İnci Asena, Adam Yayınları, 1999
- Abdullah Özkan – Refik Durbaş, Cumhuriyetten
Günümüze Türk Şiiri Antolojisi, Boyut Dosya Yayınları, 1999
- Celal Üster, Memet Fuat’ın “Çağdaş Türk
şiiri Antolojisi” adlı yapıtı, Artık Modern Bir Antoloji Klasiği
Yalnız Bir Şiir Avcısı, Binyıl G. Kitap eki, 22 Aralık 2000
|
