KOMPOZİSYON *

Sözlük Anlamı: Fotoğrafı çekilecek konuyu oluşturan elemanların durumlarını fotoğraf üzerinde en güzel şekilde bir araya getirme ve yerleştirme tekniğidir.

BÜTÜN GÖRSEL SANATLARDA OLDUĞU GİBİ KOMPOZİSYON BİR AMAÇ DEĞİL ARAÇTIR. ÇÜNKÜ AMAÇ BİR ANLATIMDIR.

Kompozisyon şu veya bu şekilde öğretilecek bir teknik konu değil, yetenektir. Bıkmadan usanmadan ayrıntılarını inceleyerek konuya bakmak, ayrı ayrı her ayrıntıyı değerlendirmek ve sonra gerekli yorumu yapmak, bazı ayrıntıları ilave etmek ve bazılarını çıkartmak ve bu ayrıntıların fotoğrafa bir anlatım gücü vermesine dikkat etmek, kompozisyon yapmanın esasını oluşturur. Bu bilerek ve isteyerek meydana getirilen bir yapıtın yaratılışıdır.

Kompozisyon yapma yeteneği bol bol fotoğraf inceleyerek ve fotoğraf çekerek oluşacaktır. Kompozisyon yapmak için kesin bazı kurallar hemen hemen olanaksızdır. Kural yerine bazı ipuçları ve başlangıç noktalan verilebilir.

Fotoğraf çekmeden önce fotoğrafın neyi anlatmak istediğinin belirlenmesi gerekir. Konuyu oluşturan elemanlar arasındaki zıtlık fotoğrafa bir canlılık ve ilgi çekicilik verir. (Örneğin: Aydınlık ve karanlık, sadelik ve dekorasyon, dikey ve yatay, düz ve eğri, bütünlük ve parça v.s.)

Bir fotoğrafta konuyu oluşturan elemanlar arasındaki bağlantı, düzen ve devamlılığı gösterir. Öyle ki konunun bütünlüğünü oluşturan elemanlar, fotoğrafa anlatılmak isteneni güçlü bir şekilde anlatmak üzere birbirlerine bağlıdır .Burada ifade ve kompozisyon birleşmişlerdir. Konu oluşturulduğunda hiçbir şey eklenemez ve çıkartılamaz.

AÇIK KOMPOZİSYON:
Fotoğrafçı konusunu çevreden yeterince yalıtıp bir boşluk içinde belirginleştiremiyorsa, yada buna gerek görmüyorsa, devamlılık gösteren konuyu kesip uygun bir yerini kullanabilir. Bir bakıma konu çerçeve dışında devam etmektedir, ve bu kısım izleyicinin düş gücüne bırakılır. Bu tip kompozisyonlar açık kompozisyondur.

KAPALI KOMPOZİSYON:
Ana konu ve yardımcı öğeler fotoğrafçı tarafından seçilip gereksiz öğelerden ayıklanmalıdır .Hangi öğelerin gereksiz olduğuna karar vermek kişisel bir sorundur. Gerekli öğeler belli bir boşluk yaratılarak çerçeve içine yerleştirilir. Boşluktan amaç başka öğenin bulunmadığı çevre boşluğudur. Bu seçim, bakış noktasının yerini kullanılacak objektifin açısını belirler. Çerçeve dışında devam eden sadece fotoğrafın ön ve geri planıdır. Bu tip kompozisyonda kapalı kompozisyondur.

SADELİK
Bu deyimle mümkün olduğu kadar az elemanla anlatmayı denemek amaçlanıyor. Ana konunun dışında anlatımı destekleyen ve çevreyi yansıtan ikinci derecede öğelerden yalnızca vazgeçilmez olanları tutulmalı ötekiler çerçeve dışında kalacak fazlalıklar sayılmalıdır.

ŞEMALAR :
Çerçeve içinde karmaşık olarak duran öğelerin belli bir düzene sokulması ve okunaklı bir şemaya dönüştürülmesi de bir anlamda sadeleştirmedir. Düzenleme genellikle rahat algılanabilir bir şema etrafına da örülmelidir. Açıklama gerektirecek karmaşık biçimlerden kaçınılmalıdır.

Bir ağacın dallarına tüneyen kuşlar nasıl zorunlu bir biçime göre dizilirlerse kompozisyon içindeki öğeler görünür yada görünmez bir iskelet etrafına da biçimlenirler. Durağan konularda bu iskeletin yada şemanın oluşması seçtiğimiz bakış noktasına, hareketli konularda ise hem bakış noktasına, hem de öğelerin yer değiştirmesine bağlıdır. Önceden tasarlanan yada çekim sırasında yakalanan şemanın bozulmasına meydan bırakmadan işi bitirmek gerekir. Şemaların faydası, fotoğrafı belirginleştirmek, kolay okunur yapmaktır. Ancak bu yüzden şemanın harflere yada geometrik belli şekillerden birine benzemesi gerekmez. Sadece öğelerin belli bir sisteme göre yerleştirilmesi yeterlidir.

Bir şeyler seyreden insanların dizilişi bir üçgen şemasına göre. Buyüzden ilgimizi kolayca çekiyor. Çarşafların vücut ayrıntılarını örten ve kişileri kolay algılanır yapan etkisi de bir başka ölçekte şematizmdir. İnsan bu dizinin sağını ve solunu aramıyor. Şemaya uyma kompozisyona aynı zamanda bütünlük kazandırıyor.

Hareket : Aynı tarafa doğru hareket eden öğeler arasında yada durağan bir konunun aynı tarafa yönelmiş doğrultuları arasındaki uyumdur.

Biçim : Küçüklü büyüklü benzer biçimler arasındaki uyumdur.

Ton Değerleri : Birbirine yakın ton değerleri amaçlanır.

Uyum ve kontrastın komşuluğuna bir örnek: İncecik saz gövdeleri kar üzerinde kontrast yardımı ile belirginleşiyor.

Rüzgar etkisi ile sazların bir yana eğik hareketleri çok düzenli olmadığı için ritim öğesinden söz edilmemeli. Çünkü rasgele birçok kesişme var ama, sazların gövde kavisleri ve uç yaprakların yönleri belli uyum içinde.

Uyum ve kontrasta sıkça bir arada rastlanır. Yukarıda kubbe çizgilerinin merkezde toplanan meridyenleri arasındaki uyumu, iki kubbe arasındaki uyum, iki ayrı meridyen sistemi arasındaki uyum, ters ışık sayesinde oluşan kontrastla nervürlerin belirginleşmesi ile izlenebilir hale geliyor ve kubbe tepesinde ışıkla noktalanıyor.

Ayrıca :
Kubbe yuvarlaklarının hemen gerisindeki baca dizisinin sivri külahları belli bir ritim içinde. Piramit şeklindeki külahlarının bir yüzündeki ışık hacimlerini çok belirgin yapıyor. Bu dişli dizinin, öndeki kubbelerle biçim kontrastı fotoğrafı ilgi çekici yapıyor ve koyu baca gövdelerinin hazırladığı fon önünde ışıklı ilgi merkezi belirginleşiyor.

DOĞRULTULAR VE YÖNLER :
İnsan gözünün bütün görüntülerde düşeyi çok güçlü algıladığı, bunun insan yapısında yer etmiş olduğu kesindir. Doğal çevremizin düşeye oranla yatayda daha büyük devamlılık göstermesi yüzünden insan gözü sağdan sola hareket ve yapısal niteliğini kazanmış olmalı. Gözümüzün yatay devamlılığı izlemede ve düşeyi doğru algılamada ki gücü bir bakıma diğer doğrultuların değerlendirileceği bir koordinat tablosu oluşturur. Gözümüz yatay ve düşeyler arasında denge arar. Bu dengenin kareli kağıtta olduğu gibi olması da gerekmez. Kompozisyonda doğrultular ve yönlerin görsel bir estetikte kullanılması iyi bir fotoğraf için gereklidir.

Yandaki demirci dükkanının kapı boşluğunda duran sahibi ile sağ boşluktaki çapalar grubu ortadaki geniş siyah bantla bölünüyor. O orada iken başka çaresi var mı diyemeyiz. Biraz geri çekilirsek dört kenarda en az o direk kadar siyah bütünlük bozulmaz.

YAŞAM ÖĞESİ:
Bu sokak ve ev, sanki terkedilmiş bir yöreden. Ne kapıda, ne kafesli "eyvan" da bir yaşam belirtisi yok. Düz beyaz dış duvarlar ve gökyüzü de bu ıssızlık izlenimini arttırıyor.

Çeşitli mezar taşlarından oluşan bu istife, bir rastlantı sonucu katılan küçük kuş, ölü doğa içinde küçücük bir yaşam pırıltısı. Siyah rengi, ayırt edilmesini de kolaylaştırıyor.

* Kaynak: Kompozisyon, Sabit KALFAGİL